Θλίψη… Αγωνία… Στεναχώρια…
Η θλίψη, η αγωνία και η
οποιαδήποτε στενοχώρια δεν προέρχονται ποτέ από τον Θεό, αλλά είτε από μας τους
ίδιους, είτε από τον διάβολο. Όμως από όπου και αν προέρχεται η τέχνη και Σοφία
του ανθρώπου, είναι να προσπαθήσει να τοποθετηθεί σωστά απέναντι στη δυσκολία
αυτήν, ώστε να την αξιοποιήσει πνευματικά και να την μεταποιήσει από δυσκολία
σε ευλογία, από πυκνό σκοτάδι σε φως αληθινό. Κανείς δεν γλιτώνει από τις
δυσκολίες αμαρτωλοί και Άγιοι, πλούσιοι και φτωχοί, οι πάντες θα γευτούν την
πίκρα της δυσκολίας. Το θέμα δεν είναι πώς να γλυτώσει κάποιος από αυτήν, αλλά
πώς να την αντιμετωπίσει! Και ο Απόστολος Παύλος όταν μιλά στους πενθούντες δεν
τους λέει: «…εσάς ο Θεός θα σας απαλλάξει από τις λύπες και από τον θάνατο”,
αλλά τους λέει “ίνα μη λυπήσθε καθώς και οι λοιποί οι μη έχοντες ελπίδα…».
Ποιος είναι σκοπός της κάθε
δοκιμασίας;
Ο σκοπός δεν είναι να βγούμε
από ένα αδιέξοδο υλικό για κοσμικό, αλλά να αλλάξουμε νοοτροπία και τρόπο
σκέψης, που αυτό άλλωστε σημαίνει και μετάνοια. Όποιος το καταφέρει σημαίνει
ότι δούλεψε πάνω του σωστά και μεταποίησε τη δυσκολία σε πνευματική εργασία.
Διαφορετικά μόλις χαλαρώσουν λίγο τα πράγματα, πάλι Θα ξεχάσουμε και πάλι θα
επιστρέψουμε στα ίδια.
Προσευχή… πίστη… εμπιστοσύνη
αντί του φόβου…
Πάνω απ’ όλα προσευχόμαστε για
να συνετιστούμε και να διορθώσουμε όλα τα λάθη που κάναμε. Ο άνθρωπος που ελπίζει
επί Κύριον δεν ταράσσεται η καρδιά του και δεν μπαίνει σε κατάσταση και κλίμα
πανικού. Ο Χριστός λέει «…Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία, μηδέ δειλιάτω. Πιστεύετε
εις τον Θεόν και εις Εμέ πιστεύετε. Ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν, ου καθώς ο
κόσμος δίδωσιν υμίν. Εγώ νενίκηκα τον κόσμον…». Και αν τα πράγματα γίνουν πιο
δύσκολα, δεν έχει σημασία, γιατί ο άνθρωπος που πιστεύει στον Θεό, παρόλο που
δουλεύετε, στεναχωριέται, πάσχει, αγωνία και υποφέρει, δεν ταράζεται καρδιά
του, γιατί είναι βέβαιος ότι ο Θεός παρακολουθεί τα πάντα και ότι κι αν
επιτρέψει το δέχεται με εμπιστοσύνη και ελπίδα στην παντοδύναμη Πρόνοια της
αγάπης Του. Δεν φοβάται το θάνατο γιατί νίκα τον θάνατο διά του Χριστού! Εμείς
ως τέκνα του Θεού πρέπει να μάθουμε να υπερνικούμε το φόβο, γιατί ο φόβος είναι
γέννημα της απιστίας. Γιατί να φοβόμαστε; Ας αφήσουμε τα πάντα στα χέρια του
Θεού! Αν ο Θεός δεν έχει τη δύναμη να με σώσει θα με σώσουν τα λεφτά, οι
γνωριμίες, οι τράπεζες, οι μεγάλοι και τρανοί του κόσμου τούτου; Αν έχεις το
Θεό μαζί σου, καταφυγή και ελπίδα σου, μη φοβάσαι. Ό,τι και αν συμβεί “εγώ ειμί
μετά σου”, μας λέει ο Θεός!
Τι συμβολίζει στη βάπτιση το
να μην φέρουμε τα ενδύματά μας, παρά μόνο τα απαραίτητα;
Ο άνθρωπος όταν βαπτίζεται,
πηγαίνει χωρίς τα ενδύματα του, γυμνός, χωρίς τίποτα να έχει πάνω του. Επίσης
όταν κάποιος γίνεται μοναχός, στη χειροτονία του, στην κουρά του μοναχού,
βγαίνει χωρίς τα ενδύματά του, παρά μόνο με τα απαραίτητα, ασκεπής και
ανυπόδητος.
Γιατί εκκλησία διδάσκει αυτό
το πράγμα;
Για να μας πει ότι, εάν
θέλουμε πραγματικά στη ζωή μας να ανακαλύψουμε τον Θεό πατέρα μας πρέπει να
απελευθερωθούμε από όλα τα υπόλοιπα πράγματα, τα οποία μας κρατούν! Πρέπει να
πετάξουμε όλα τα δεκανίκια, τα μπαστούνια και όλα τα διάφορα άλλα πράγματα,
ώστε να μπορέσουμε να στηριχθούμε πάνω στο Θεό. Ώσπου στηριζόμαστε σε
ανθρώπινες δυνάμεις, ζούμε σε μια ψευδαίσθηση, νομίζουμε ότι είμαστε ασφαλείς.
Λέει ένα ωραίο στίχο το ψαλτήρι “...ο Κύριος εκγελάσεται και εκμυκτηρεί
αυτούς…”. Ο Θεός γελά και μυκτηρίζει του ανθρώπους, οι οποίοι νομίζουν ότι
μπορούν να κάνουν τα πάντα, χωρίς την δική του παρουσία.
Οι κρίσεις ως “καθαρτήριο πυρ”
Οι διάφορες κρίσεις, κατά
κάποιον τρόπο είναι “καθαρτήριο πυρ” από όλα τα πράγματα που μας δένουν με τον
κόσμο. Πολλοί ενάρετοι και άγιοι άνθρωποι, την παραμικρή προσφυγή σε ανθρώπινα
πράγματα δεν την δεχόντουσαν, γιατί ήθελαν να έχουν όλη τη ψυχή τους και όλη
την καρδιά τους δοσμένη στο Χριστό.
Πότε έχει αξία η ελπίδα στο
Θεό;
Όχι όταν όλα είναι καλά γύρω
σου, αλλά όταν είναι όλα χάλια και όταν είναι όλα γεμάτα απελπισία και όλα τα
ανθρώπινα είναι καταδικασμένα σε όλεθρο, τότε έχει αξία να πεις, Δόξα σοι ο
Θεός! Όταν οι τσέπες μας είναι γεμάτες λεφτά, τα παιδιά μας είναι καλά, και
έχουμε τα πάντα, ε θα πούμε και δόξα σοι ο Θεός, αλίμονο άλλωστε να μην το λέμε
κιόλας, έχει και εκείνο την αξία του. Άλλη αξία έχει όμως όταν όλα είναι
δύσκολα, όλα είναι γεμάτα πόνο, όταν όλα καταστρέφονται και καταρρέουν και εσύ
λες, Δόξα σοι ο Θεός! όπως ο Μακάριος εκείνος Ιώβ, που στο Ζενίθ της αποτυχίας
του έλεγε, “είη το όνομα Κυρίου ευλογημένο”.
Αξιοποιήστε τους πειρασμούς
Ο γέροντας Παΐσιος έλεγε
“...αξιοποιήστε πνευματικά τους πειρασμούς, τις δυσκολίες της κρίσης και θα
έχετε πολύ καρπό, θα έχετε πολλήν καρποφορία πνευματικών αγαθών, γιατί εκεί
πραγματικά φαίνεται το έργο του πνευματικού ανθρώπου…”.
Το δέλεαρ της φαντασίας
Η ζωή μας είναι γεμάτη εικόνες
και παραστάσεις. Ταξιδεύουμε, βλέπουμε τηλεόραση, διαβάζουμε περιοδικά, ακούμε
ραδιόφωνο. Ο νους μας είναι γεμάτος φαντασίες, εικόνες και εντυπώσεις, γι’
αυτόν τον λόγο, είναι δύσκολο ο άνθρωπος να απαλλαγεί από τη φαντασία. Ο αγώνας
της προσευχής είναι ακριβώς αυτός, να μπορέσει ο άνθρωπος να κρατήσει μόνο
το νόημα. Εάν το κάνει αυτό τότε οπωσδήποτε σιγά-σιγά η Χάρις θα επισκεφτεί
τη ψυχή του και θα του δώσει τους γλυκούς καρπούς της, να εντρυφεί τα νοήματα
των λόγων της προσευχής, μέχρι που να προχωρήσει περισσότερο.
Ο Λόγος του Θεού
Οι προσευχές που διαβάζουμε
στην εκκλησία έχουν ισχυρό νόημα, διότι είναι λόγια, τα οποία είναι γραμμένα με
το Πνεύμα το Άγιο του Θεού. Όπως δηλαδή ο Θεός είπε “γεννηθήτω το φως” και
εγένετο φως, “γεννηθήτω η γη, ο ήλιος, τα άστρα, τα ζώα, τα φυτά, τα πάντα”, με
έναν λόγο του και μόνο, την ίδια δύναμη, την ίδια ισχύ, έχει κάθε λόγος ο
οποίος έρχεται από τον Θεό.
Όταν επιμένουμε να λέμε την
ευχή
Εάν ο άνθρωπος, παραμείνει και
αγωνίζεται να λέει την ευχή, τότε σιγά-σιγά αυτή η προσευχή από μόνη της,
αναγεννιέται μέσα στον άνθρωπο και εισχωρεί μέσα στο “είναι” του ανθρώπου.
Πως επιτυγχάνεται η θέωση;
Η προσευχή ενεργεί εκεί όπου
υπάρχει το Πνεύμα το Άγιο του Θεού. Και το Πνεύμα το Άγιον του Θεού, υπάρχει
μόνο στην εκκλησία, δεν υπάρχει έξω από την εκκλησία! Θα μου πείτε τώρα “Μα
πάτερ, είναι πολύ φανατικά πράγματα αυτά που λες τώρα, δηλαδή οι άλλοι άνθρωποι
δεν προσεύχονται; Προσεύχονται και άλλοι άνθρωποι και ο καλός Θεός, ως Πατέρας
που είναι, όλων των ανθρώπων, δέχεται τις προσευχές των ανθρώπων, αλλά δεν
ενεργείται το μυστήριο της θεώσεως, δια της προσευχής εκτός εκκλησίας. Διότι
εάν ενεργείται εκτός εκκλησίας, τότε ποιος ο λόγος της σαρκώσεως του Θεού.
Γιατί έγινε ο Χριστός ο άνθρωπος και ίδρυσε την εκκλησία, έδωσε τα μυστήρια,
έδωσε το σώμα Του στην εκκλησία, μέσα στο οποίο σώμα, οι άνθρωποι σώζονται.
Τότε δεν θα υπήρχε λόγος. Έπρεπε να προσευχόμαστε και να σωζόμαστε! Ούτε και ο
Μωσαϊκός νόμος, ο οποίος ήταν νόμος του αληθινού Θεού, του πραγματικού Θεού που
δόθηκε στους Εβραίους, δεν μπορούσε να τελειοποιήσει τον άνθρωπο, διότι δεν
είχε γίνει ακόμα η σάρκωση του Θεού Λόγου. Ο Χριστός, ο Λόγος, δεν είχε γίνει
ακόμη άνθρωπος.
Όλοι πολεμούνται!
Όλοι πολεμούνται και ο καλός
Θεός, επιτρέπει να πολεμούμαστε, για να κρατάμε τον εαυτό μας σε ταπείνωση,
διότι η ταπείνωση είναι το ζητούμενο. Εάν έχουμε ταπείνωση, τότε έχουμε τη βάση
των πνευματικών αρετών. Εάν δεν έχουμε ταπείνωση, τότε όλη η κακία είναι
συσσωρευμένη μέσα μας.
Η εσωτερική ησυχία
Τα νέα, τα κουτσομπολιά, τα
σχόλια, οι περίεργες, οι αργολογίες, αυτά όλα, είναι πράγματα που σβήνουν τη
φλόγα της προσευχής μέσα μας. Γι’ αυτό λέει η Γραφή “πάση φυλακή τήρει συν
καρδιάν”, με όλη σου την δύναμη, φύλαξε την καρδιά σου. Μην αφήσεις την καρδιά
σου, να αλωθεί από τα εξωτερικά πράγματα, από το περιβάλλον. Δουλεύεις και
ακούς διαφορά. Να τ’ ακούς μέχρι σ’ ένα σημείο. Δηλαδή ο χώρος της καρδιάς σου
να είναι κλειστός. Μέσα στην καρδιά σου να μην έχει τίποτα απολύτως. Εάν το
καταφέρει αυτό ο άνθρωπος, τότε αποκτά την εσωτερική ησυχία και η εσωτερική
ησυχία είναι το ζητούμενο!
Η έντονη άσκηση δεν φέρνει τα
επιθυμητά αποτελέσματα
Υπάρχουν άνθρωποι που νομίζουν
πως με το να κάνουν μετάνοιες, με το να διαβάσουν το απόδειπνο και τους
χαιρετισμούς είναι εντάξει! Όμως αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται αντίστροφη
παιδαγωγική! Δεν θα κάνεις τίποτα! Θα κάνεις ελάχιστα, για να μάθεις ότι δεν
είσαι εντάξει από τα έργα σου, αλλά από την μετάνοια, από την ταπείνωση, από το
έλεος του Θεού! Δεν σημαίνει δηλαδή ότι, επειδή κάνεις τα τυπικά, άρα είσαι
σωστός. Όχι! Και οι Φαρισαίοι έκαναν τα τυπικά, αλλά δεν ήταν καθόλου ευλαβείς
και ζητούσαν κανόνες, ζητούσαν αυστηρότητες: Εγώ πάτερ, θέλω να είσαι αυστηρός
μαζί μου”. Και θέλουν και ζητούν αυστηρούς πνευματικούς και πάνε εκεί που ακούν
ότι βάζουν αυστηρούς κανόνες. Νομίζοντας ότι, κάνοντας τέτοια, άρα είναι καλά.
Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Η πνευματική εργασία γίνεται σε βάθος, δεν είναι
εξωτερική εργασία γι’ αυτό πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη!
Το καμίνι της υπακοής και της
κακοπάθειας…
Για να μπορέσει ο άνθρωπος να
δώσει στοργή, κατανόηση, οικειότητα, αλληλεγγύη, πρέπει να περάσει από το
καμίνι της υπακοής, της κακοπάθειας και των πειρασμών, ώστε αυτός “...αὐτὸς πειρασθείς, δύναται τοῖς πειραζομένοις
βοηθῆσαι…” Εβρ. (2, 18)
“Οι πεινώντες
αεί την μνήμη του Θεού”
Κάπου γράφει
ότι οι μοναχοί είναι “οι πεινώντες αεί την μνήμη του Θεού”. Για να οσφρανθείς
την ευωδία του Αγίου Πνεύματος, πρέπει να πεινάς συνεχώς. Γι’ αυτό υπάρχει
νηστεία στην Εκκλησία, για να νιώθουμε στο πετσί μας την πείνα και να πεινάμε
έτσι τον Θεόν.
Ο Θεός δεν
προδίδει ποτέ την αγάπη Του
Ο Θεός δεν
προδίδει ποτέ την αγάπη προς εμάς. Δημιουργεί πάντοτε προϋποθέσεις να
επιστρέψουμε σε Αυτόν. Θυμώνει από αγάπη, για να διεγείρει την δική μας αγάπη.
Μας αφήνει πολλές φορές να στραβοπατήσουμε, για να πονέσουμε, μήπως και
ζητήσουμε τη βοήθεια Του. Γίνεται ενίοτε φοβερός, αλλά παραμένει καλοσυνάτος,
υπομονετικός και αξιόπιστος. Εκείνος δεν ζητά ποτέ διαζύγιο! Την πρόταση αυτή
την κάνουμε πρώτοι και πάντοτε εμείς.
Η βεβαιότητα
της παρουσίας του Θεού
Η βεβαιότητα
της παρουσίας του Θεού, μας στρέφει προς την αγάπη του πλησίον, προς την αγάπη
του κόσμου και της φύσεως!
Η έννοια του
να είσαι και να νιώθεις αμαρτωλός
Όταν νιώθεις
ότι είσαι αμαρτωλός, πρέπει να προσεύχεσαι! Πρέπει ν’ αρχίσεις μία πορεία προς
τον Θεό, αλλιώς δεν δικαιούσαι να λες ότι είσαι αμαρτωλός. Είναι ψεύτικο και
δεν πρόκειται να καταλάβεις ούτε τι είσαι, ούτε τι θέλεις, ούτε κάτι από τον
Θεό. Θα μείνεις με την ιδέα ότι είσαι αμαρτωλός, θα σου αρέσει η αμαρτία και θα
καλύπτεται από την ψεύτικη ομολογία ότι είσαι αμαρτωλός, ενώ βαθύτατα στην
καρδιά μας θα μένουμε προσκολλημένοι στις αγάπες μας και στις παρηγοριές μας.
Η μυστηριακή
και η μυστική ζωή
Η μυστηριακή
και η μυστική ζωή, αυτά τα δύο μαζί, αποτελούν τα σκέλη της πνευματικής ζωής.
Το ένα, η μυστηριακή ζωή, που είναι προϋπόθεση της μυστικής ζωής, είναι η
συμμετοχή μας στα άγια Μυστήρια της Εκκλησίας, ενώ η μυστική ζωή (η προσευχή
κυρίως, που πραγματποιούμε είτε κατά μόνας, είτε από κοινού) είναι η ρίζα, ο
κορμός, το κεντρικό σημείο της μυστικής ζωής, η οποία ξεκινάει από την
μυστηριακή ζωή.
Ο Θεός
θυσίασε τον εαυτό Του και τον υπέταξε στο επιτραχήλιο του πιο αμαρτωλού ιερέως,
ούτως ώστε ο αγιασμός μας να είναι σίγουρος. Η μυστηριακή κοινωνία δια του
ιερέως είναι η σφραγίδα της κατά μόνας μυστικής κοινωνίας μας.
Εγώ είμαι
Χριστός
Ο Άγιος
Μάξιμος ο Ομολογητής έλεγε ότι “εγώ είμαι Χριστός! Είμαι Χριστός διότι είμαι
συσσωματωμένος με το Χριστό μέσα στην λειτουργία. Ότι έρχεται σε κοινωνία με το
Χριστό, γίνεται Χριστός. Όπως ότι ανακατεύεται με τη φωτιά, γίνεται φωτιά.
Είμαι Χριστός γιατί είμαι ναός του, γιατί είμαι στη Σύναξη, γιατί είμαι ιερεύς,
γιατί είμαι πιστός, γιατί είμαι βαφτισμένος, γιατί είμαι μαθητής και μαθητής
σημαίνει Χριστός και χριστιανός σημαίνει Χριστός.
Και όπου
Χριστός, εκεί χαρά και ευφροσύνη!
Η τέλεια
προσευχή
Όπως μας
διδάσκει ο Μέγας Βασίλειος, η προσευχή μας για να γίνει τέλεια πρέπει να
συνδυάζει τους προσευχητικούς τύπους, δηλαδή τη δοξολογία, την ευχαριστία και
την αίτηση. Το “Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με” συνδυάζει και τους 3 τύπους
προσευχής.
Όποιος προσεύχεται σωστά
Ο Άγιος
Νείλος έλεγε “όποιος προσεύχεται σωστά, αυτός είναι θεολόγος” και όχι όποιος
έχει πάρει πτυχίο θεολογικής Σχολής κορνιζαρισμένο, διότι κατεξοχήν θείος λόγος
και γνώση του Θεού είναι η προσευχή, η μυστική και η μυστηριακή!
Οι αιρέσεις
Όλες οι
αιρέσεις είναι σαν τις γυναίκες, που έχουν μεν σχήμα γυναικός αλλά δεν έχουν
στήθη. Γεννούν μωρά αλλά δεν έχουν στήθη να τα βυζάξουν. Και πάνε τα μωρά τους
επάνω, πέφτουν πάνω στα στήθη τους να βυζάξουν αλλά που να βρουν το γάλα; Έτσι
είναι οι αιρέσεις. Όλους τους ανθρώπους τους εξαπατούν ότι έχουνε γάλα, και δεν
έχουνε γάλα, το Άγιο Πνεύμα. Είναι ξηρά οστά και γεγυμνωμένα. Μόνο η Ορθόδοξη
Εκκλησία, είναι η γυναίκα που που έχει γάλα και μας αυξάνει εις Χριστόν!
Το πρόσφορο
τι συμβολίζει
Το πρόσφορο
αποτελείται από δύο τμήματα το πάνω και κάτω, ενωμένα. Αυτό σημαίνει και
συμβολίζει την ένωση σε ένα πρόσωπο, των δύο φύσεων του Κυρίου μας. Η θεότης
από τον ουρανό και η ανθρωπότης από τη γη ενώθηκαν σε μία αδιαίρετη και τέλεια
θεανθρώπινη φύση.
Το σχήμα του
είναι κυκλικό, διότι ο κύκλος σύμφωνα με τους Αρχαίους γεωμέτρες, συμβολίζει το
άναρχον και το ατελεύτητον. Δεν υπάρχει στον κύκλο αρχή και τέλος. Το πρόσφορο
συμβολίζει επίσης και και την ενότητα της εκκλησίας μας. Όπως από πολλούς και
διάφορους τόπους, ποικίλοι κόκκοι σιταριών συγκεντρώνονται και αλέθονται και
βγαίνει το αλεύρι, από το οποίο κατασκευάζεται το πρόσφορο, έτσι
και εμείς μέσα στην εκκλησία, διαφορετικοί λαοί, συνθλιβόμαστε μέσα στο μύλο
της αγίας κολυμβήθρας και γινόμαστε ένα φύραμα, ένα σύνολο πνευματικόν και
παρουσιαζόμαστε ενώπιον του Κυρίου ως ένα σώμα, όπως παρουσιάζεται μετά το ζύμωμα και το
ψήσιμο, το πρόσφορο.
Η κατανόηση
των αγίων κειμένων
Ο Νόμος του
Θεού δεν μας δόθηκε για να τον κατανοούμε με τον νου μας, με την λογική μας,
αλλά με την καρδιά μας. Ο Νόμος του Θεού απευθύνεται στην καρδιά μας, στον έσω
της καρδίας άνθρωπο. Το πρόβλημα της κατανοήσεως των αγίων κειμένων δεν είναι
πρόβλημα γνωστικό, αλλά πνευματικό.
Η αποστασία
του ανθρώπου
Η αποστασία
του ανθρώπου από τις εντολές του Θεού οδήγησε, πραγματικά, στη μεγαλύτερη κρίση
την οποίαν έπαθε ο άνθρωπος. Και όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο νους,
ο οποίος αφίσταται του Θεού, ή κτηνώδης γίνεται ή δαιμονιώδης.
