6. «Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της κατεχόμενης Κύπρου από τους Τούρκους εισβολείς»

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΓΕΝΙΚΑ.. 1

ΣΚΟΠΟΣ.. 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ:. 4

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

1.1 ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ.. 4

1.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ 1974. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ:. 7

ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

 2.1 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ.. 10

2.1.1         Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου – του Μεζερέ, κοντά στον Καραβά.. 11

2.1.2         Ιερά Μονή Αγίου Ιλαρίωνα.. 14

2.1.3         Ιερά Μονή Παναγίας Καθάρων (ή Καθαριώτισσας). 17

2.1.4         Ιερά Μονή Ιερού Χρυσοστόμου, Κουτσοβέντη. 17

2.1.5         Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονα.. 19

2.1.6         Ιερά Μονή Παναγίας Αχειροποιήτου. 20

2.1.7         Ιερά Μονή Χριστού Αντιφωνητή. 21

2.1.8         Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Αττάλου. 23

2.1.9         Ιερά Μονή Αγίου Μακαρίου. 23

2.1.10      Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής. 24

2.1.11      Ιερά Μονή Παναγίας Μελανδρίνας. 25

2.1.12      Ιερά Μονή Παναγίας Υπάτης. 26

2.1.13      Ιερά Μονή Παναγίας Κρινιωτίσης (Βασίλεια). 27

2.1.14      Ιερά Μονή Παναγίας Αψινθιωτίσσης. 28

2.2 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΡΙΜΥΘΟΥΝΤΟΣ.. 28

2.2.1 Ιερά Μονή Αγίου Σπυρίδωνος. 29

2.3 ΙΕΡΑ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ.. 29

2.3.1         Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σακκά – Αγία Τριάδα Γιαλούσας. 30

2.3.2         Ιερά Μονή Αποστόλου Ανδρέα.. 30

2.3.3         Ιερά Μονή Παναγιά Κανακαριάς. 31

2.3.4         Ιερά Μονή Παναγίας του Τοχνίου  - Περιοχή Μάνδρες. 33

2.3.5         Ιερά Μονή Παναγίας Καντάρας. 34

2.4 ΒΑΣΙΛΙΚΗ Ή ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗ ΜΟΝΗ.. 34

2.4.1 Ιερά Μονή Αποστόλου Βαρνάβα.. 34

2.5 ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΚΥΠΡΟ    36

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ:. 39

Η ΙΣΛΑΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ

3.1 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ   39

3.2 ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΖΑΜΙΩΝ.. 40

3.3 ΠΑΡΑΝΟΜΟ ΕΜΠΟΡΙΟ.. 41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ:. 45

ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ – ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ.. 45

4.1 ΔΙΕΘΝΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ.. 46

4.2 ΣΧΕΔΙΑ – ΠΛΑΝΟ.. 47

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ:. 50

ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΛΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ 20^ΟΝ ΑΙΩΝΑ.. 50

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ:. 52

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ.. 52

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.. 56

Κρατικές πηγές. 56

Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία – Διατριβές. 56

Περιοδικά - Εφημερίδες - Εγκυκλοπαίδειες - Λεξικά.. 57

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία.. 57

Πηγές Διαδικτύου (Web Sources). 58

Ταινίες. 61

Χάρτες. 61

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Α»:. Α-1

ΚΟΝΔΥΛΙΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΣ ΓΙΑ ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤ΄ ΕΤΟΣ.. Α-1

«ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β»:. Β-1

ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ – ΜΝΗΜΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ.. Β-1

«ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ»:. Γ-1

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΚΥΠΡΟ    Γ-1

ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνα 1: Κύπρος  - 10000 χρόνια ιστορία. 1

Εικόνα 2: Οι Κύπριοι αγνοούμενοι αριθμούνται στους 1619. 5

Εικόνα 3: Χάρτης λεηλασιών στην κατεχόμενη Κύπρο. 7

Εικόνα 4: Η εκκλησία του αγίου Αντωνίου, Λεονάρισσο, επαρχία Αμμοχώστου, χρησιμοποιείται ως αποθήκη. 8

Εικόνα 5: Ι.Μ. Κερυνείας. 10

Εικόνα 6: Ότι απέμεινε από τις τοιχογραφίες της Ιεράς Μονής Χριστού Αντιφωνητή, μετά τη σύλησή τους από ομάδα λαθρεμπόρων. 10

Εικόνα 7: Άγιος Γεώργιος, Μεζερέ Καραβάς. 11

Εικόνα 8: Άγιος Γεώργιος Καραβά, εικόνα της Ι.Μ Αγίου Γεωργίου Μεζερέ. 12

Εικόνα 9: Άνω, το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου της Άσσιας και κάτω, βεβηλωμένα κοιμητήρια κατεχόμενων περιοχών. 13

Εικόνα 10: Το κάστρο του αγίου Ιλαρίωνα, 11ος αιώνας. 14

Εικόνα 11: Κάστρο Καντάρας – Πενταδάκτυλος                 Εικόνα 12: Κάστρο Βουφαβέντο – Πενταδάκτυλος. 14

Εικόνα 13: Άποψη του Ιερού Βήματος και του κυρίως ναού. 15

Εικόνα 14: H εκκλησία του αγίου Ιλαρίωνα, στο 2ο επίπεδο του οχυρού. 15

Εικόνα 15: Η απρόσκοπτη και φαντασμαγορική θέα που παρέχει το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα  16

Εικόνα 16: Ι.Μ. Παναγίας Καθαριώτισσας. 17

Εικόνα 17: Ιερά Μονή Ιερού Χρυσοστόμου, Κουτσοβέντη. 17

Εικόνα 18: Κυρίως ναός Ι.Μ . αγίου Παντελεήμονα. 19

Εικόνα 19: Κελιά της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονα. 19

Εικόνα 20: Το μοναστήρι Παναγιάς της Αχειροποιήτου και αριστερά ο Άγιος Ευλάλιος  20

Εικόνα 21: Καταστρεμμένο εικονοστάσι χωρίς τις κλεμμένες εικόνες του, που διοχετευτήκανε προς το παράνομο εμπόριο. 20

Εικόνα 22: Ιερά Μονή Αντιφωνήτη. 21

Εικόνα 23: Τοιχογραφία της Μέλλουσας Κρίσης (δεξιά όπως απεικονιζόταν), 22

Εικόνα 24: Μοναστήρι αγίου Μακαρίου, Σουρπ Μαγκάρ. 23

Εικόνα 25: Ιερά Μονή Αγίου Μακαρίου (Σουρπ Μαγκάρ) 23

Εικόνα 26: Η ιερά Μονή αγίας Παρασκευής, Βασιλεία Κερύνειας. 24

Εικόνα 27: Ιερά Μονή Παναγίας Μελανδρίνας. 25

Εικόνα 28: Ιερά Μονή Παναγία Υπάτης. 26

Εικόνα 29: Πολλά μοναστήρια έχουν γίνει μαντρί για πρόβατα. 26

Εικόνα 30: Παναγιά των Κρινιών - Φωτογραφία Τμήματος Αρχαιοτήτων. 27

Εικόνα 31: H βόρεια όψη του ναού της Παναγίας Κρινιώτισσας (φωτ. A. Παπαγεωργίου). 27

Εικόνα 32: Εσωτερικό του ναού της Παναγίας Αψινθιών (φωτ. Χατζηαντώνης Αντρέας) 28

Εικόνα 33: Ιερά Μητρόπολης Τριμυθούντος. 28

Εικόνα 34: Άγιος Σπυρίδωνας, Ιερά Μονή Τρεμετουσιάς. 29

Εικόνα 35: Άγιος Γεώργιος Σακκά, Γιαλούσα. 30

Εικόνα 36: Ιερά Μονή Αποστόλου Ανδρέα. 30

Εικόνα 37: Ιερά Μονή Παναγιά Κανακαριάς. 31

Εικόνα 38: Ψηφιδωτά Ιεράς Μονής Παναγιάς Κανακαριάς, για τα οποία επιτεύχθηκε ο επαναπατρισμός τους μετά από δικαστικές διαμάχες στην Κύπρο. 32

Εικόνα 39: Ιερά Μονή Παναγίας Τοχνίου, Μάνδρες. 33

Εικόνα 40: Ναός Ιεράς Μονής Παναγίας Καντάρας. 34

Εικόνα 41: Σταυροπηγιακή ιερά μονή Αποστόλου Βαρνάβα, ιδρυτή της Εκκλησίας της Κύπρου  34

Εικόνα 42: Τάφος Αποστόλου Βαρνάβα. 35

Εικόνα 43: Αρχαία Σαλαμίνα. 36

Εικόνα 44: Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στα Λύμπια. Τώρα χρησιμοποιείται ως στρατώνας  37

Εικόνα 45: Εισητήριο για την είσοσο στα αξιοθέατα της αρχαίας Σαλαμίνας. 38

Εικόνα 46: Βεβήλωση ελληνορθόδοξων εκκλησιών, μνημείων και κοιμητηρίων. 39

Εικόνα 47: Χάρτης με τις τοποθεσίες των 74 ελληνορθόδοξων εκκλησιών που είχαν μετατραπεί σε τεμένη κατά την περίοδο 1974 - 1980. 40

Εικόνα 48: Μετατροπή του Ελληνορθόδοξου Καθεδρικού Ναού Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο σε τζαμί (Lala Mustafa Pasha Mosque) 41

Εικόνα 49: Βιβλιοθήκη Χατζηιωάννου στην Αμμόχωστο. 42

Εικόνα 50: Ευρήματα από Σαλαμίνα, η Έγκωμη, Σόλοι, φεύγουν στο εξωτερικό διαταράσσοντας έτσι την συνέχεια του πολιτισμού μας. 43

Εικόνα 51: Στην φωτογραφία τμήμα της Ρίζας του Ιεσσαί, από την εκκλησία του Χριστού του Αντιφωνητή, τοποθετημένη προσεκτικά σε βαλίτσα για να σταλεί ξανά στη μεγαλόνησο. 45

Εικόνα 52: Εκκλησία αγίου Ανδρονίκου Κυθρέας, ότι απέμεινε από το εικονοστάσι ύστερα από τη λεηλασία. 46

Εικόνα 53: Χάρτης απεικόνισης εκκλησιαστικών μνημείων στην κατεχόμενη Κύπρο. 49

Εικόνα 54: Βανδαλισμοί και συλήσεις στον 20^ον αιώνα. 50

Εικόνα 55: Η ωμότητα και η βία των Τούρκων επί των ιερών κειμηλίων μας. 52

Εικόνα 56: Σημαίες της Τουρκίας και του ψευδοκράτους είναι τοποθετημένες σε τζαμιά επί των  ισλαμοποιημένων εκκλησίων μας. 53

Εικόνα 57: Επαναφορά των εικόνων της Κανακαριάς εξύψωσε το ηθικό των Κυπρίων, και αυτό υποτυπώθηκε κατά την άφιξη τους στην Κύπρο, όπου 50000 κόσμος τις υποδέκτηκε πανηγυρικά  στο α/δ Λάρνακας. 53

Εικόνα 58: Τοιχογραφία αγίου από την εκκλησία του αγίου Προκοπίου από την οποία βέβηλα αφαιρέθηκαν τα μάτια. 54

Εικόνα 59: Πίνακας κονδυλίων της Τουρκίας προς το ψευδοκράτος για ισλαμική ανάπτυξη  A-1

Εικόνα 60: Currency converter on 20^th of February 2020, which shows the transparency of Turkish pounds to Euro currency. A-1

Εικόνα 61: Πίνακας κατεχομένων εκκλησιών – μνημείων που δεν έχουν αναφερθεί στην εργασία  B-6

Εικόνα 62: Πίνακας σημαντικότερων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων. Γ-8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΓΕΝΙΚΑ

Εικόνα 1: Κύπρος  - 10000 χρόνια ιστορία

Η Κύπρος αποτελεί σταυροδρόμι Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής και πάντα αποτελούσε δέλεαρ στόχο για πολλούς κατακτητές που εποφθαλμιούσαν τη στρατηγική της θέση και τους άφθονους πόρους του νησιού. Με ιστορία που χρονολογείται από τη Λίθινη εποχή, η Κύπρος έχει φιλοξενήσει τον ασσυριακό, αιγυπτιακό, το μινωικό, τον περσικό, τον φοινικικό, τον ελληνορωμαϊκό, τον ιουδαϊκό, τον βυζαντινό και τον οθωμανικό πολιτισμό. Αφήνοντας ο κάθε πολιτισμός τη σφραγίδα του, η Κύπρος μετατράπηκε σε ένα τεράστιο και ανεκτίμητο θησαυρό, πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Κύπρος ως κάτοχος πολύτιμων θησαυρών του παρελθόντος, στοχοποιείται στα μάτια εχθρών της, που θέλουν να ξεριζώσουν τα σύμβολα, την εικονογραφία, και τις παραδόσεις άλλων πολιτισμών και θρησκειών . 

Η Κύπρος σύμφωνα με τοποθετήσεις πολλών ξένων ερευνητών, αποτελεί «τεράστιο μνημείο», ιστορικής, πολιτιστικής και θρησκευτικής κουλτούρας. Αυτό διαφαίνεται και μέσα από τις «…Πράξεις των Αποστόλων…», αφού καταγράφεται ότι κατά τον 1ον αιώνα η Κύπρος έπαιξε μείζονα ρόλο για τη χριστιανοσύνη, γι’ αυτό και διέθετε μερικά από τα παλαιότερα κειμήλια στον κόσμο.   

Επίσης η μαρτυρική μεγαλόνησος, θεωρείται από βυζαντινούς λόγιους «παράδεισος εικονογραφίας». Φημιζόταν για την δεξιοτεχνία των αγιογράφων και στην αφοσίωσή τους στη δημιουργία θρησκευτικών παραστάσεων. Οι καλλιτέχνες που έφτιαχναν αυτά τα έργα έκαναν αυστηρή πνευματική προετοιμασία, με νηστεία και προσευχή, προκειμένου να φθάσουν σε υψηλό βαθμό συνείδησης, πριν από την δημιουργία. Και είναι αυτή ακριβώς η ευλαβική ενέργεια που τα καθιστά ιερά αλλά και σημαντικά από κάθε πολιτισμική άποψη. 

ΣΚΟΠΟΣ

Κάθε χώρα, κάθε περιοχή, έχει το δικό της πολιτιστικό τοπίο, αυτή είναι η σύζευξη ανάμεσα στο τοπίο και στα έργα των κατοίκων της, που αναδεικνύει την ταυτότητα του τόπου και η οποία δεν διαμορφώνεται μέσα από την αλληλεπίδραση της φύσης και της ιστορίας. 

Σκοπός της πραγματείας είναι η προβολή του βαθμού σύλησης και βεβήλωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου, από τον Τουρκικό ζυγό, κατά και μετά την εισβολή του 1974. Επικέντρωση μας θα είναι η εκκλησιαστική πολιτιστική κληρονομιά η οποία αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου. Συγκεκριμένα θα εστιάσουμε στις μονές λόγω του περιορισμένου μας χώρου και θεματολογίας αλλά και της μεγάλης σπουδαιότητας των μονών ως κοιτίδων της πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Μέσα από την ιστορία της Κύπρου, τα τελευταία 1500 χρόνια  – βυζαντινή περίοδος, φράγκικη, οθωμανική, και βενετική κυριαρχία – ο αναμφισβήτητος, σημαντικότερος και μόνιμος θεσμός, που αποτελούσε το επίκεντρο και το σύμβολο της πλειοψηφίας του πληθυσμού, ήταν η Εκκλησία. 

Είναι σημαντικό ν’ αντιληφθούμε και να συνειδητοποιήσουμε την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ρόλο που παίζει η Εκκλησία στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, ως μοναδική κοιτίδα διαφύλαξης της ελληνικής μας ταυτότητας. Γι’ αυτό και η εν λόγω πραγματεία ιδιαίτερα θα επικεντρωθεί στην στοχοποιημένη καταστροφή των εκκλησιαστικών μνημείων, που σκοπό έχει, να εξαλείψει κάθε χριστιανικό και ελληνικό στοιχείο, συνθέτοντας ένα «πορτρέτο» εξαλειφθείσας χριστιανοσύνης. 

Όταν καταστρέφονται οι εκκλησίες και τα ιερά κειμήλια είναι σαν να πουλιέται η ψυχή του λαού. Όταν δεν έχουμε πρόσβαση σ’ αυτά, καταστρέφεται ο ιστός της ζωής μας. 

Τα μνημεία είναι οι βουβοί, αλλά και συνάμα, μάρτυρες που φωνάζουν της κοινής μας ιστορίας. Ο Νίκολας Ρέριχ, Ρώσος αρχαιολόγος και κοινωνικό ακτιβιστής κάποτε είπε «…όπου υπάρχει ειρήνη, υπάρχει πολιτισμός κι όπου υπάρχει πολιτισμός, υπάρχει ειρήνη…».

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ:

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

1.1    ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η γέννηση της ΚΔ πραγματοποιήθηκε, μετά τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, όπως ήταν νομικά δυνατό, τον Αύγουστο του 1960 με νόμο του Βρετανικού Κοινοβουλίου και Διαταγή στο Συμβούλιο του βρετανικού Στέμματος. Έκτοτε με βάση συμφωνιών είχαν τεθεί οι βάσεις ισχύς του Συντάγματος. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Κύπρος γίνεται κράτος, με πρώτο πρόεδρο τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον Γ’. Η ιστορική πορεία της Κύπρου δεν ήταν ομαλή και απρόσκοπτη. Μετά από 307 χρόνια οθωμανικής κατοχής και κάτω από την Αγγλική επικράτεια, η Κύπρος κερδίζει το δικαίωμα μέσω των αγώνων της και με της απαράμιλλης αυταπάρνησής της, να μη συμβιβαστεί με τη δουλεία, να ζήσει πλέον ελεύθερη.  

Στο πεδίο του Διεθνούς Δικαίου η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίστηκε χωρίς επιφυλάξεις ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, έγινε αμέσως δεκτό στη διεθνή οικογένεια, μέλος του ΟΗΕ, ισότιμο μέλος της Κοινοπολιτείας και μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης. 

Ακολούθησαν συνταγματικές διαπραγματεύσεις από το 1964 έως το 1974. Λέχθηκαν πολλά περί λύσης και ένωσης με την Ελλάδα που κορυφώθηκε λίγο πριν το 1974, πριν το πραξικόπημα και την εισβολή. 

1.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ 1974

Ήδη από τις πρώτες μέρες, μετά την Τουρκική εισβολή το 1974, τα κατεχόμενα εδάφη μας χαρακτηρίζονται από πράξεις εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι οι εν ψυχρώ δολοφονίες, οι βιασμοί και οι βιαιοπραγίες αποτελούσαν μια απλή επανάληψη της οθωμανικής παράδοσης, που έδιδε το δικαίωμα στο κατακτητή να ικανοποιεί όλες τις του τις ανάγκες, εις βάρος του νικημένου. Αντικρίζοντας όμως τα γεγονότα με τον φακό της ιστορίας, όλες οι πράξεις των Τούρκων αποσκοπούσαν στη δημιουργία φόβου, που θα έδιωχνε τους ανθρώπους από τη γη τους και θα οδηγούσε στην ολοκλήρωση ενός διαβολικού έργου, που αργότερα θα ονομαζόταν «Εθνικό ξεκαθάρισμα». Οι άνθρωποι έφυγαν, έμειναν όμως πίσω τα μνημεία, οι εκκλησίες, τα νεκροταφεία, τα τοπωνύμια και οι παραδόσεις μας, αυτά που στο σύνολό τους αποτελούν την κληρονομιά μας, αυτήν με την οποία συνυπάρχουμε στο παρόν και ελπίζουμε ότι θα κληροδοτήσουμε τις ερχόμενες γενεές. Η εθνική και θρησκευτική κληρονομιά αποτελεί τη λυδία μας λίθο, τα πολιτιστικά σημεία αναφοράς και την ταυτότητά μας. 

Εικόνα 2: Οι Κύπριοι αγνοούμενοι

 αριθμούνται στους 1619

Μετά την εισβολή στην Κύπρο το 1974, ο Τουρκικός στρατός κατέλαβε το 36,2% του εδάφους του νησιού θέτοντας  σε εφαρμογή μια άνευ προηγουμένου σύληση και καταστροφή των ιερών χώρων του νησιού. Οι Τούρκοι διχοτόμησαν το νησί, εκδιώκοντας τους Ελληνοκύπριους από τα σπίτια τους, αντικαθιστώντας τους όχι μόνο με Τουρκοκυπρίους, αλλά και από έποικους από τα βάθη της Ανατολής. Μόνο μερικές χιλιάδες Ελληνοκύπριοι παρέμειναν στη χερσόνησο της Καρπασίας, από τους οποίους σήμερα απομένουν λιγότεροι από 500.

Περισσότερο από οτιδήποτε κτυπήθηκαν οι εκκλησίες, τα πλέον ορατά σύμβολα της κυπριακής ιστορίας και πολιτιστικής κληρονομιάς του βόρειου τμήματος της νήσου. Τα μνημεία που αποτελούν σιωπηρούς μάρτυρες της παρουσίας μας έπρεπε να φύγουν είτε με καταστροφή, είτε με αλλοίωση. Πολλές εκκλησίες κατεδαφίστηκαν εξολοκλήρου, άλλες υπέστησαν βανδαλισμούς, μετατράπηκαν σε στάβλους, σε στρατιωτικές, σε σχολές χορού, σε αξιοθέατα και ορισμένες σε τζαμιά.

Οι εσωτερικοί χώροι των ναών ήταν γεμάτοι τοιχογραφίες, εικόνες και ψηφιδωτά που χρονολογούνται τον 5ον και 6ον αιώνα μ.Χ. Αυτά τα έργα τέχνης αφαιρέθηκαν βίαια από αρχαιοκάπηλους και μεταφέρθηκαν στο εξωτερικό για να πουληθούν σε συλλέκτες με το αζημίωτο. Αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν στην αρχαία Σαλαμίνα, στους Σόλους, στην Έγκωμη, στον απόστολο Ανδρέα στη θέση Κάστρο καταστράφηκαν. Κοιμητήρια βεβηλώθηκαν και τάφοι κομματιάστηκαν! Όπως αντιλαμβάνεσθε, ήταν και είναι πολύ δύσκολο η εκτίμηση του βαθμού της σύλησης, μιας και το βόρειο τμήμα της Κύπρο, βρίσκεται και εξακολουθεί να είναι κάτω από στρατιωτική κατοχή, που απαγορεύει την είσοδο σε μερικά εδάφια, παρόλο που και τώρα με το άνοιγμα των συνόρων, προκαθορίζει την ελεύθερη διακίνηση στα εδάφη της κατεχόμενης Κύπρου.

Η Κύπρος βλέποντας την προσπάθεια ξερίζωσης κάθε πολιτιστικής και θρησκευτικής ταυτότητας, έκανε διαβήματα στην UNESCO, προκειμένου να καταστείλει την επικείμενη καταστροφή, αλλά η προσπάθεια αυτή υπήρξε άκαρπη. Από τις πεντακόσιες και πλέον εκκλησίες της Βόρειας Κύπρου, μόνο πέντε παρέμειναν ακέραιες.  Παρά το άνοιγμα των συνόρων η πρόσβαση σε πολλά σημεία είναι περιορισμένη, πράγμα που δυσχεραίνει το έργο της κυβέρνησης να κάνει ακριβή απογραφή ή να εκτιμήσει την έκταση της καταστροφής και της σύλησης.

  

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ:

ΙΕΡΕΣ ΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Εικόνα 3: Χάρτης λεηλασιών στην κατεχόμενη Κύπρο

Η Εκκλησία της Κύπρου αριθμεί μεγάλο αριθμό Μονών προς το ποίμνιο της, με πλήθος μοναχών και αγίων να έχουν ασκητέψει στη Μεγαλόνησο. Συγκεκριμένα η Αρχιεπισκοπή Κύπρου απαριθμεί σ’ όλη την επικράτεια ελεύθερη και μη, 60 μοναστήρια, τα οποία 21 βρίσκονται στην κατεχόμενη γη της Κύπρου.

Από τις 60 μονές, οι τέσσερις (4) είναι Βασιλικές – Σταυροπηγιακές . Σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Κύπρου, οι μονές αυτές, απολαμβάνουν το προνόμιο της αυτονομίας, όσον αφορά την εσωτερική διοίκηση τους και στη διαχείριση υποθέσεων τους και τελούν κάτω από την πνευματική εποπτεία του Αρχιεπισκόπου. Οι υπόλοιπες, είναι επαρχιακές Μονές,  διοικούνται και τελούν υπό την πνευματική και κανονική δικαιοδοσία του Επισκόπου της Επαρχίας, που έχει ως καθήκον και πατερική υποχρέωση, την καθημερινή επίβλεψή τους.  

Αξιοσημείωτο στατιστικό στοιχείο, που δεικνύει το ζήλο των Ε/Κ προς την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες καταμέτρησης πληθυσμού στη Κύπρο, ανέρχεται στις  875,900, μια αύξηση της τάξεως του 1,3% σε σύγκριση με το 2017 . Ενδεικτικά και πιο συγκεκριμένα, κάθε 15000 άτομα, υπάρχει ένα Ορθόδοξο μοναστήρι.    

                               

Δίκαια λοιπόν της αποδόθηκε το ευγενικό προσωνύμιο «η νήσος των αγίων» . Εκεί που σμίγει ο θρύλος με την ιστορία και η παράδοση με τα γεγονότα, σε βαθμό που είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κάποιος πού τελειώνει το ένα και πού ξεκινά το άλλο.

Εικόνα 4: Η εκκλησία του αγίου Αντωνίου, 

Λεονάρισσο, επαρχία Αμμοχώστου, 

χρησιμοποιείται ως αποθήκη

Τα ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία είναι διάσπαρτα παντού και καταμαρτυρούν την πολυπολιτισμικότητα τούτου του τόπου. Από την Αφροδίτη στην Παναγία, από τους Ακρίτες στους Ενετούς, από τους Φράγκους στους Οθωμανούς και τους Εγγλέζους. Ο καθένας άφησε και τα αποτυπώματά του, που όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου.

Εκεί που αλύπητα στράφηκε η μανία του κατακτητή ήταν τα μοναστήρια και οι εκκλησίες, τα πλέον ορατά σύμβολα της κυπριακής ιστορίας. Συγκεκριμένα 575 μοναστήρια, ξωκλήσια και εκκλησίες βρίσκονται κάτω από τον Τουρκικό ζυγό, εκ των οποίων 19 εκκλησίες  έχουν εξαλειφτεί παντελώς από το χάρτη. Εκατό (100) εκκλησίες βρίσκονται σε άθλια κατάσταση, με άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης, ενώ 88 εκκλησίες  μετετράπησαν σε τζαμιά. 

Η μανία αυτή ξεκίνησε με την εισβολή και συνεχίστηκε συστηματικά οδηγούμενη από την απληστία του κατακτητή. Οι εκκλησίες απογυμνώθηκαν από τις βυζαντινές τοιχογραφίες. Ξυλόγλυπτα τέμπλα πουλήθηκαν με το μέτρο στις ξένες αγορές. Απογυμνώθηκαν οι εκκλησίες από τους κινητούς θησαυρούς, τις εικόνες, τα αρχιερατικά - ιερατικά άμφια, τα τελετουργικά σκεύη, τα ιερά κειμήλια. Για να πουληθούν πιο εύκολα, οι εικόνες κόπηκαν σε διάφορα κομμάτια. 

Μέσα σε τσουβάλια η ιστορία και η τέχνη του πολιτισμού της Κύπρου, πήραν το δρόμο από τα Άδανα και την Κωνσταντινούπολη για τις παράνομες αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής και όχι μόνο. Συνεχώς παρουσιάζονται τμήματα τοιχογραφιών σε διάφορες αγορές και παλαιοπωλεία της Ευρώπης. Πώς είναι δυνατό να πωλούνται ελεύθερα σε συμμαχικές χώρες και να μην υπάρχει ίχνος διαμαρτυρίας από τις αδελφές εκκλησίες; Ακόμα και οι τουρκοκυπριακές εκκλησίες κάνουν λόγο για απογύμνωση των αξιοθέατων του «κράτους» τους, επισημαίνοντας το γεγονός. Μικρό μόνο μέρος ξαναβρέθηκε. 

Ας εξετάσουμε το βαθμό της σύλησης, κάνοντας μια σύντομη περιήγηση στις κατεχόμενες μονές μας, που διοικητικά υπάγονται σε δύο (2) από τις εννιά (9) μητροπόλεις  που αριθμεί η Κύπρος, της Κερύνειας και της Τριμυθούντος. Η Ιερά Επισκοπή Καρπασίας που απαριθμεί και αυτή 6 κατεχόμενες μονές, ασκεί το ποιμαντικό της έργο και καθοδήγηση, έχοντας για προσωρινή έδρα της, την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, αφού υπάγεται εκκλησιαστικώς σ’ αυτήν. 

Εικόνα 5: Ι.Μ. Κερυνείας

 

 2.1 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ

Η Ιερά Μητρόπολη Κερύνειας είναι η μόνη περιφέρεια, που είναι πλήρως κάτω από τον Τουρκικό ζυγό. Παρόλο που τα ιερά Μοναστήρια και ενοριακοί ναοί δεν λειτουργούν και το μήνυμα του Ευαγγελίου δεν διαλαλείται στις καρδιές των πιστών, εντούτοις ο θεσμός της παραμένει υπηρετώντας με ταπείνωση και αγάπη την κοινωνία των ανθρώπων, αναζωπυρώνοντας τη χριστιανική μνήμη προς την χαμένη πολιτιστική κληρονομιά.

Ο απώτερος στόχος της είναι να κρατήσει άσβεστη την ελπίδα επαναπατρισμού, χωρίς απογοήτευση και απελπισία, με απερίφραστη δέσμευση, με σαφές μήνυμα  προς πάσα κατεύθυνση, πως τα καμπαναριά των μοναστηριών και των εκκλησιών θα ξανακτυπήσουν χαρμόσυνα απαλλαγμένα από τον Τουρκικό ζυγό και την ισλαμική αδιαλλαξία. 

Ενεργώντας μέσα στα πλαίσια της αποστολής της, υπηρετώντας τον ευαγγελικό λόγο, ο οποίος εκπολιτίζει τον άνθρωπο, συνεχίζει και θα συνεχίσει ν’ αγωνίζεται προσευχόμενη  προτάσσοντας την ειρήνη έναντι της βίας, την αγάπη έναντι της καταστροφής.

Στην Ι.Μ. Κερύνειας υπάγονται δεκαπέντε (14)  ιερές μονές που ευρίσκονται στην κατεχόμενη επικράτεια . Παρακάτω θα γίνει μια σύντομη αναφορά στις μονές αυτές, αλλά και στο βαθμό της σύλησης από τους Τούρκους.

Εικόνα 6: Ότι απέμεινε από τις τοιχογραφίες της Ιεράς Μονής Χριστού Αντιφωνητή, μετά τη σύλησή τους από ομάδα λαθρεμπόρων

2.1.1  Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου – του Μεζερέ, κοντά στον Καραβά

Εικόνα 7: Άγιος Γεώργιος, Μεζερέ Καραβάς

Ο Άγιος Γεώργιος του Μεζερέ, βρίσκεται κοντά στους Μύλους και πλησίον μιας μεγάλης τρύπας, που σύμφωνα με την παράδοση εκεί υπήρχε ένα τεράστιο φίδι. Ο εν λόγω άγιος είναι από τους πιο δημοφιλείς αγίους στην Κύπρο και η τιμή του είναι διαδεδομένη σ’ ολόκληρη τη μεγαλόνησο. 

Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, αρχές του 18ου αιώνα διαλύεται και ο τότε Μητροπολίτης Κερύνειας Χαράλαμπος, μετέτρεψε  την εκκλησία σε ενοριακή. Δεν υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες πως καταστράφηκε το μοναστήρι, αλλά φημολογείται πως ο ηγούμενος του μοναστηριού Λεόντιος  είχε πρωτοστατήσει στα γεγονότα με την άφιξη του Κανάρη στην Κύπρο, παρέχοντάς του φιλοξενία. Λεηλατήθηκε γύρω στο 1821 και έκτοτε δεν μπόρεσε να ορθοστατήσει. 

Ιδιαίτερα στον Άγιο Γεώργιο ετελείτο η λειτουργία των Θεοφανίων. Μετά τη Θεία Λειτουργία, εφημέριοι και λαός, κατευθύνονταν προς τους Μύλους, όπου έτρεχε το νερό του Κεφαλόβρυσου. Ο κόσμος στεκόταν κατά μήκος του ποταμού κρατώντας στα χέρια φρούτα, και με τον αγιασμό των νερών, βουτούσαν τα φρούτα που κρατούσαν, βαπτίζοντάς τα έτσι στο αγιασμένο από το Τίμιο Σταυρό νερό. Τα φρούτα αυτά έπρεπε να φαγωθούν, ενώ τα φύλλα τους τα αποξήραιναν και τα χρησιμοποιούσαν στο κάπνισμα μαζί με την ελιά, γιατί ήταν ευλογημένα. Μια ιερή μυσταγωγία, που συνέδεε άνθρωπο και φύση με το θείο, ένα σύνολο αρμονικά δεμένο. 

Μέσα του 19ου αιώνα στη θέση της παλαιάς εκκλησίας κτίζεται ένας μεγάλος εντυπωσιακός ενοριακός ναός. Σύμφωνα με την παράδοση για ν΄ ανοικοδομηθεί ο ναός και να έχει η εκκλησία τρούλο, δούλευαν το βράδυ, μιας και κτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, στηρίζοντας τα καλούπια στις πλάτες τους. Το αποτέλεσμα της όλης προσπάθειας ήταν ένα μεγαλοπρεπές για την εποχή οικοδόμημα, με σκαλίσματα γύρω από τις πόρτες και τα παράθυρα.

Εικόνα 8: Άγιος Γεώργιος Καραβά, 

εικόνα της Ι.Μ Αγίου Γεωργίου Μεζερέ

Το εικονοστάσιο ήταν εξαιρετικής τέχνης και είχε σπάνιο διάκοσμο. Ιδιαίτερης αξίας υπήρξε και η εικόνα του Αγίου Γεωργίου, 1771, που καταστράφηκε και ξαναζωγραφίστηκε το 1829, με την εικονογράφηση παραστάσεων από τη ζωή του Αγίου. Η εκκλησία με την εισβολή λεηλατήθηκε και η εικόνα κλάπηκε και εντοπίστηκε ξανά μετά από πολύ καιρό στην Ελβετία. Μετά από δικαστικές μάχες, επαναπατρίστηκε το 2018. 

Ο Μελέτιος, ηγούμενος της μονής Αχειροποιήτου, που αναφέρεται ότι είχε συμμετάσχει στα γεγονότα του 1821 με την άφιξη του Κανάρη στην περιοχή, εικονίζεται καθισμένος στο άλογο πίσω από τον Άγιο.

Η εικόνα έχει γύρω στις δεκαέξι παραστάσεις από τη ζωή του Αγίου Γεωργίου, καθώς και σκηνή με τον ηγούμενο της μονής Αχειροποιήτου, Μελέτιο, ο οποίος καθίστατο σε άλογο, πίσω από τον Άγιο. Ο Μελέτιος συμμετείχε κι αυτός στα γεγονότα του 1821, με την άφιξη του στρατηγού Κανάρη στην περιοχή. 

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, τώρα στέκει γυμνή, χωρίς πόρτες και παράθυρα, παρανάλωμα του Τουρκικού μένους και της βέβηλης σύλησής της. Ο σταυρός στο καμπαναριό όμως, παραμένει ακλόνητος, για να μας θυμίζει το χρέος μας απέναντι στην κληρονομιά μας και στους τόπους των πατέρων μας. 

Εικόνα 9: Άνω, το καμπαναριό του Αγίου Γεωργίου της Άσσιας και κάτω, 

βεβηλωμένα κοιμητήρια κατεχόμενων περιοχών

  

2.1.2  Ιερά Μονή Αγίου Ιλαρίωνα

Εικόνα 10: Το κάστρο του αγίου Ιλαρίωνα, 11ος αιώνας.

Σώζονται τμήματα του εξωτερικού περιβόλου και η

 εκκλησία με τα παρακείμενα κτίσματα.

Σήμερα επάνω στο τείχος, μετά την εισβολή,

 έχει τοποθετηθεί τεράστιος ανδριάντας του Ατατούρκ

Το θρυλικό κάστρο του αγίου Ιλαρίωνα, που συνδέει τόσο την ιστορία όσο και με τη θρησκεία, αποτελεί μια πανέμορφη πολιτιστική κληρονομιά. Κτισμένο στο δυτικό τμήμα της σειράς του Πενταδακτύλου, σε ύψος περίπου 725 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, πήρε το όνομά του από τον άγιο Ιλαρίωνα το Νέο, ένας από τους 300 Αλαμάνους άγιους του νησιού, που ασκήτεψε σε μια σπηλιά πλησίον του κάστρου. Εκεί βρίσκονται και τα ερείπια του ναού του. Κατά την παράδοση το κάστρο κτίστηκε από τη Ρήγαινα, που με την περάτωση του κτισίματος, διέταξε τους στρατιώτες της, να θανατώσουν τους εργάτες που συντέλεσαν στην ανέγερση του κάστρου, για να μην αποκαλύψουν τα τυχόν μυστικά του. 

                             




               Εικόνα 11: Κάστρο Καντάρας – Πενταδάκτυλος         Εικόνα 12:Κάστρο Βουφαβέντο – Πενταδάκτυλος                              

Το θέαμα που συναντά κάποιος επισκέπτης είναι μοναδικό. Οι πέτρες δένουν άψογα με το βουνό σχηματίζοντας ένα πραγματικό κομψοτέχνημα. Το κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα, μαζί με αυτά της Καντάρας και του Βουφαβέντο,  - κτίσματα του 11ου αιώνα - υπήρξαν άμυνα απροσπέλαστη, από τις βαρβαρικές επιδρομές των βόρειων ακτών της Κύπρου.

 

Εικόνα 13: Άποψη του Ιερού Βήματος και του κυρίως ναού 

Εικόνα 14: H εκκλησία του αγίου Ιλαρίωνα, στο 2ο επίπεδο του οχυρού

Μετά τον 14ον αιώνα, η οχύρωση του κάστρου εγκαταλείφθηκε, αφού οι νέες πολεμικές τέχνες, κατέστησαν τα κάστρα αυτά αναποτελεσματικά.  

Το κάστρο του αγίου Ιλαρίωνα χωρίζεται σε (3) επίπεδα, που περιλαμβάνουν διάφορους χώρους του κάστρου, όπως προμαχώνες, στρατιωτικά και βασιλικά καταλύματα κ.α. Η εκκλησία του αγίου Ιλαρίωνα βρίσκεται στο 2ο επίπεδο, εκεί που βρίσκονται και τα πιο σημαντικά κτιριακά κατάλοιπα του κάστρου, που διαχωρίζονταν από τα άλλα επίπεδα του κάστρου, μ’ ένα θολωτό πέρασμα που έκλεινε με κινητή γέφυρα.

Η εκκλησία του Αγίου Ιλαρίωνα, είναι μια εκκλησία με τρούλο που στηρίζεται σε οκτώ σύνθετους πεσσούς, που αποτελούνται από ορθογώνιο πεσσό και συμφυή κίονα.

Εν κατακλείδι μόνο θαυμασμό μπορεί να προκαλέσει το όλο κτίσμα, η θέα από τους χώρους του κάστρου είναι φαντασμαγορική, με την κατεχόμενη Κερύνεια και το Κάρμι ν’ απλώνονται στα πόδια του επισκέπτη από Βορρά και Δύση αντίστοιχα, ενώ απ’ ανατολικά η θέα απλώνεται μέχρι τον Άγιο Αμβρόσιο. Αντικρίζοντας όλα αυτά, μπορείς ν’ αντιληφθείς τους λόγους, που κτίστηκε στο συγκεκριμένο σημείο, το κάστρο και τα παρατηρητήριά του.

 

2.1.3  Ιερά Μονή Παναγίας Καθάρων (ή Καθαριώτισσας)

Εικόνα 16: Ι.Μ. Παναγίας Καθαριώτισσας

Η Ιερά Μονή της Παναγίας των Καθάρων είναι εκ των αρχαιοτέρων Μονών της Κύπρου. Βρίσκεται πλησίον της κοινότητος Λάρνακας της Λαπήθου, της επαρχίας Κυρηνείας.

Η προσωνυμία των «Καθάρων» μας οδηγεί στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που «καθάριζε» τις ασθένειες των ματιών. 

Πανηγυρίζει την 15η Αυγούστου (Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου) και την Τρίτη της Διακαινησίμου. Σήμερα τελεί υπό Τουρκική Κατοχή.

2.1.4  Ιερά Μονή Ιερού Χρυσοστόμου, Κουτσοβέντη

Εικόνα 17: Ιερά Μονή Ιερού Χρυσοστόμου, 

Κουτσοβέντη

Η Ιερά Μονή Ιερού Χρυσοστόμου, βρίσκεται πλησίον του χωριού Κουτσοβέντη, ένα αμιγές ελληνικό χωριό, που απέχει 15km  από τη Λευκωσία, στην νότια πλευρά της οροσειράς του Πενταδακτύλου. 

Θεωρείται η αρχαιότερη μονή της επαρχίας Κερύνειας (1090μΧ). 

Η ονομασία του χωριού και συνεπώς του μοναστηριού, προήλθε από τις ιταλικές λέξεις «cuccia» και «vento» που σημαίνουν φωλιά και άνεμος αντίστοιχα. Δηλαδή Κουτσοβέντης σημαίνει, «φωλιά των ανέμων». 

Το μοναστήρι φημίζεται για την ιαματική πηγή του, το νερό της οποίας θεραπεύει δερματικά νοσήματα. Σύμφωνα με την παράδοση το κάστρο το έκτισε μια ρήγαινα, που έπασχε από την ανίατη νόσο της λέπρας. Η ρήγαινα ανακάλυψε την πηγή και όταν λούστηκε με το νερό και γιατρεύτηκε. Τη νύχτα πριν αναχωρήσει της εμφανίστηκε ο άγιος Χρυσόστομος, που την προέτρεψε να κτίσει εκεί ένα μοναστήρι, και να υπηρετήσει εκεί το υπόλοιπο της ζωής της, πράγμα που έγινε. 

Η μοναχική ζωή συνεχίστηκε μέχρι το 1974, αλλά δυστυχώς μετά την Τουρκική εισβολή λεηλατήθηκε με την εποπτεία των κατοχικών στρατευμάτων, και σήμερα το μοναστήρι χρησιμοποιείται σαν στρατόπεδο.

Το μοναστήρι έχει σπάνιας ομορφιάς τοιχογραφίες όπως του Παντοκράτορα στον τρούλο, του Ιωάννη του Προδρόμου, και του αρχαγγέλου Μιχαήλ.

Τα μάτια της εικόνας της Παναγίας , του μοναστηριού, που βρίσκεται τώρα στην Αρχιεπισκοπή Κύπρου, είναι βάναυσα βγαλμένα, πιθανώς με κάποιο αιχμηρό εργαλείο, θέαμα που δείχνει το μίσος των Τούρκων αλλά και την εκτενή βεβήλωση που έγινε στα κατεχόμενα. 

Η Μονή εορτάζει την 29ην Ιουνίου. 

2.1.5  Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονα

Εικόνα 18: Κυρίως ναός Ι.Μ . αγίου Παντελεήμονα, κτίσμα 18^ου αιώνα

Η μονή του αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται νότια από το χωρίο της Αγίας Μαρίνης Σκυλλούρας και ήτο κτισμένο σε ρυθμό βασιλικής μικρών διαστάσεων με ημικυκλική αψίδα εσωτερικά και εξωτερικά . Από το ναό σώζονται μόνο ερείπια αλλά αξιομνημόνευτα είναι τα θραύσματα παλαιοχριστιανικών γλυπτών που υπήρχαν στο εσωτερικό του. Πανηγυρίζει στις 27 Ιουλίου. 

Εικόνα 19: Κελιά της Ιεράς Μονής Αγίου Παντελεήμονα

Η Ι.Μ. Κυρηνείας έχει συμβάλει στη διεξαγωγή εργασιών στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC) και υλοποιούνται από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Η Μητρόπολη, εξασφαλίζοντας τις ανάλογες διαβεβαιώσεις, ότι κανένα τμήμα της Μονής δεν θα χρησιμοποιηθεί προς εκμετάλλευση σε οποιοδήποτε στάδιο, συνεχίζουν οι εργασίες μέχρι και σήμερα. 

2.1.6  Ιερά Μονή Παναγίας Αχειροποιήτου

Εικόνα 20: Το μοναστήρι Παναγιάς της Αχειροποιήτου και αριστερά ο Άγιος Ευλάλιος

Εκεί που ο Πενταδάκτυλος σμίγει με το κύμα, στην περιοχή της αρχαίας Λάμπουσας, βρίσκεται το μοναστήρι της Αχειροποιήτου, απρόσιτο, γιατί αποτελεί στρατόπεδο του Τουρκικού στρατού. Ο ναός, κτίσμα του 12ου αιώνα χρησιμοποιείται ως αποθήκη στρατιωτικού υλικού, ενώ τα υπόλοιπα οικοδομήματα είναι του 18ου αιώνα. 

Εικόνα 21: Καταστρεμμένο εικονοστάσι 

χωρίς τις εικόνες του, 

που διοχετευτήκανε προς το παράνομο εμπόριο.

Το μοναστήρι έχει λεηλατηθεί και πυρποληθεί το 18ο αιώνα από Τούρκους πειρατές που κατάστρεψαν και την Παναγία της Αχειροποιήτου (κατασκευασμένη όχι από ανθρώπινα χέρια). Το μοναστήρι επλήγη και πάλι το 1821 και έκτοτε παρήκμασε και έπαυσε τη λειτουργία του μέχρι την οριστική κατάληψη του από τον Τουρκικό ζυγό.  

2.1.7  Ιερά Μονή Χριστού Αντιφωνητή

Εικόνα 22: Ιερά Μονή Αντιφωνήτη

Η Μονή Αντιφωνητή, κτίστηκε κατά την βυζαντινή περίοδο, ανάμεσα στα χωριά Άγιος Αμβρόσιος και Καλογραία και είναι αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Η μονή αυτή βρίσκεται πάνω σε μια κακοτράχαλη βουνοπλαγιά του Πενταδακτύλου, λες και την έβαλε εκεί το ίδιο το χέρι του Θεού.  Κτίστηκε το 12ο αιώνα και είναι το μοναδικό παράδειγμα οκταγωνικού τύπου στην Κύπρο, αν εξαιρέσουμε την ερειπωμένη εκκλησία του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα.

Φέρει σημάδια βυζαντινού και γοτθικού αρχιτεκτονικού ρυθμού. Οι μοναδικές τοιχογραφίες του 15ου αιώνα καθιστούσαν τη μονή τέλειο δείγμα της πολύμορφης πολιτιστικής κληρονομιάς του Ορθόδοξου χριστιανισμού της Κύπρου.

Το μοναστήρι μετά την εισβολή έγινε μαντρί για πρόβατα, το εικονοστάσι καταστράφηκε και οι τοιχογραφίες άλλες πυροβολήθηκαν και άλλες εκλάπησαν. 

Σύμφωνα με την παράδοση, ένας ευλαβής χριστιανός, για να θρέψει την οικογένειά του, αποφάσισε να ξενιτευτεί. Ζήτησε δανεικά απ’ ένα Εβραίο και κατά παράξενο τρόπο ο Εβραίος δέχτηκε, φτάνει ο χριστιανός να του έφερνε κάποιον εγγυητή. Ο ευλαβής αυτός χριστιανός, του πρότεινε να πάνε μαζί στην εκκλησιά και να βάλουν εγγυητή τον Ταξιάρχη. Έτσι και έγινε. 

Ο χριστιανός αναχώρησε και πράγματι μάζεψε αρκετά χρήματα. Σ’ ένα από τα ταξίδια του περνώντας από τα βόρεια παράλια της Κύπρου, θυμήθηκε την υπόσχεσή του στον Εβραίο, έβαλε τα χρήματα σε μπουκάλι μαζί μ’ ένα σημείωμα και αφήνοντάς τα στο νερό παρακάλεσε τον Ταξιάρχη να μεριμνήσει ώστε η παράδοση να γίνει. 

                                                                                                                                      

Εικόνα 23: Τοιχογραφία της Μέλλουσας Κρίσης (δεξιά όπως απεικονιζόταν),

 ενώ η εικόνα αριστερά, μας δείχνει τι έμεινε στον τοίχο, μετά την αποκόλληση.    

Μια μέρα, ο Εβραίος όπως έκανε μπάνιο στην παραλία, όντως βρήκε το μπουκάλι με τα χρήματα, διάβασε το σημείωμα αλλά πονηρεύτηκε και περίμενε την επιστροφή του δανειστή του.  

Ο χριστιανός αφού μάζεψε αρκετά χρήματα, επίστρεψε στην οικογένειά του και ο Εβραίος τον επισκέφτηκε αμέσως, διεκδικώντας τα χρήματα που του δάνεισε. Για να λύσουν αυτή τη διαμάχη που δημιουργήθηκε ανάμεσά τους, είπαν να πάνε στον Ταξιάρχη.  

Ο χριστιανός γονατίζοντας μπροστά στην εικόνα, παρακάλεσε τον Αρχάγγελο να φανερωθεί η αλήθεια. Τότε ακούστηκε αυστηρή και βροντερή η φωνή του Αρχάγγελου να λέει :

«…Τα πήρες, Εβραίε, τα πήρες και μάλιστα ήταν μέρα Παρασκευή…».

Ο κόσμος που μαζεύτηκε άρχισε να φωνάζει «…Ο Αρχάγγελος αντιφώνησε… Ο Αρχάγγελος έκανε το θαύμα του!...» και έτσι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ πήρε το όνομα Αντιφωνητής.

2.1.8  Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Αττάλου

Εικόνα 24: Μοναστήρι αγίου Μακαρίου, Σουρπ Μαγκάρ

Η ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου, εστιάζεται κι αυτή στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, κοντά στο μαρωνίτικο χωριό Attalu.

Χρονολογείται κτίσμα του 14ου αιώνα και αρχές του 17ου αιώνα, πριν εξαρτηθεί στο κοντινό αρμενικό μοναστήρι Σουρπ Μαγκάρ (Άγιος Μακάριος), διακονείτο από Μαρωνίτες μοναχούς. 

Την ονομασία, το μοναστήρι το πήρε από κρυφο-χριστιανούς της Αττάλειας, που κατεβαίνοντας στην Κύπρο, έκτισαν το μοναστήρι στο όνομα του αγίου που ευλαβούνταν παίρνοντας έτσι και ο άγιος το προσωνύμιο της καταγωγής τους.  

2.1.9  Ιερά Μονή Αγίου Μακαρίου

Εικόνα 25: Ιερά Μονή Αγίου Μακαρίου (Σουρπ Μαγκάρ)

Η Ιερά Μονή αγίου Μακαρίου ήτο αρμένικο μοναστήρι, παρά την κοινότητα Χάρτζειας, έχοντας για μετόχι την Ι.Μ. του Αγίου Γεωργίου.  Το μοναστήρι ιδρύθηκε από Κόπτες το έτος 1000μΧ εις μνήμη του αγίου Μακαρίου του Ερημίτη (306-395μΧ) που είχε ασκητέψει κάποια περίοδο στις σπηλιές της περιοχής. Η εικόνα του θεωρείται θαυματουργή αλλά χάθηκε μετά την εισβολή μαζί με αρκετές άλλες. Κατά το 15ον αιώνα περιήλθε στην κατοχή της Αρμένικης Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εορτάζει 1η Μαΐου. Το μοναστήρι χρήζει άμεσης αναστήλωσης αφού είναι ερείπιο, αφημένο στο έλεος της φύσης και των βανδάλων. Βουβό και ρημαγμένο περιμένει υπομονετικά τους νόμιμους ιδιοκτήτες και προσκυνητές να επιστρέψουν. 

2.1.10 Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής

Εικόνα 26: Η ιερά Μονή αγίας Παρασκευής, Βασιλεία Κερύνειας

Η Ι.Μ. αγίας Παρασκευής, αποτελεί μετόχι της Ιεράς Μονής αγίας Αικατερίνης του Σινά, που βρίσκεται στην Αίγυπτο. Είναι το πρώτο και μεγαλύτερο σε κτηματική περιουσία απ’ όλα τα άλλα κατεχόμενα μοναστήρια.

Το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, γνωστό και ως μοναστήρι της Βασίλειας ή του Σινά, ήταν το μοναδικό από τα τέσσερα μοναστήρια του Σινά στην Κύπρο, που επιβίωσε και λειτουργούσε μάλιστα μέχρι το 1974. Το μοναστήρι μετά την εισβολή, έχει καταστραφεί ανελέητα από τους Τούρκους και σήμερα είναι ερειπωμένο. Πανηγυρίζει 26 Ιουλίου.

2.1.11 Ιερά Μονή Παναγίας Μελανδρίνας

Εικόνα 27: Ιερά Μονή Παναγίας Μελανδρίνας

Η Παναγία Μελανδρίνα, είναι ένα από τα 14 μοναστήρια, που βρίσκονται στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, εκ των οποίων τα 9 είναι αφιερωμένα στην Παναγία. 

Βρίσκεται στη ρίζα της οροσειράς του Πενταδακτύλου, που στην περιοχή υπήρξε μεσαιωνικός οικισμός με την ονομασία Μελανδρύνα (μέλας και δρυς). Εκτιμάται ότι ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα. 

Μετά το 1974 το μοναστήρι λεηλατήθηκε και σήμερα επιμένει να στέκεται μόνο ο ναός, χωρίς θύρες και παράθυρα, ενώ τμήμα της στέγης έχει καταρρεύσει. Το εικονοστάσι έργο του 16ου αιώνα είναι εξαφανισμένο και ότι άλλο κοσμούσε το ναό. Υπάρχουν μόνο ερείπια από τα λοιπά οικοδομήματα. 

 

2.1.12 Ιερά Μονή Παναγίας Υπάτης

Εικόνα 28: Ιερά Μονή Παναγία Υπάτης

Η Παναγία Υπάτη είναι ένα μικρό μοναστήρι, της οποίας σώζεται μόνο ο ναός. Γύρω από το ναό υπάρχουν λίγα από τα ερείπια των λοιπών μοναστηριακών οικοδομημάτων. Το μοναστήρι βρίσκεται δυτικά του μοναστηριού του Αντιφωνήτη, πάνω από το χωριό Άγιος Αμβρόσιος. Η κατασκευή του χρονολογείται τον 12ον αιώνα. 

Εικόνα 29: Πολλά μοναστήρια έχουν 

γίνει μαντρί για πρόβατα.

Στους γύρω κατοίκους των κοντινών χωριών, το μοναστήρι ήταν γνωστό ως της Άπατης, που δήλωνε τοποθεσία άβατη, απάτητη. Κατ ́ άλλη άποψη, η ονομασία υπάτη αποτελεί  συντόμευση  της υπαπαντής.  Φυσικά το υπάτη (=ανώτατη) μπορεί να λογιστεί ως ένα ακόμη των τόσων και τόσων επιθέτων της Παναγίας. Δυστυχώς ο ναός αυτός στις μέρες μας χρησιμοποιείται από τους Τούρκους ως μάντρα προβάτων. 

2.1.13 Ιερά Μονή Παναγίας Κρινιωτίσης (Βασίλεια)

Η Μονή της Παναγίας Κρινιώτισσας ή των Κρινίων , είναι κτισμένη κοντά στην κορυφή Κόρνος, στο δυτικό άκρο της οροσειράς του Πενταδακτύλου στα νότια της Βασίλειας. 

Εικόνα 30: Παναγιά των Κρινιών - 

Φωτογραφία Τμήματος Αρχαιοτήτων

Δεν είναι γνωστό ποιος ήταν ο κτήτορας, και πότε ακριβώς ιδρύθηκε η Μονή, όμως υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε κατά τη Μέση Βυζαντινή περίοδο, σε μια περιοχή εξαίρετης ομορφιάς, που κατά το ρώσο περιηγητή Μπάρσκυ, ξεπερνά και τις ομορφιές του Αγίου Όρους. 

Η μονή εγκαταλείφθηκε πριν από την εισβολή και οι μερικές τοιχογραφίες που διασώζονταν, με την κατάληψη της περιοχής από τα τουρκικά στρατεύματα, ο ναός βεβηλώθηκε και συλήθηκε και τα ελάχιστα κειμήλια που διασώζονταν μετά την εγκατάλειψη του μοναστηριού, κλάπηκαν και άλλα καταστράφηκαν. 

Τα κελιά πλευρά της Μονής υπήρχαν τα κελιά των μοναχών αλλά δυστυχώς δεν σώζονται. Μόνο μερικά ερείπια κτισμάτων παραμένουν στην βόρεια πλευρά της Μονής. 

2.1.14 Ιερά Μονή Παναγίας Αψινθιωτίσσης

Εικόνα 32: 

Εσωτερικό του ναού της Παναγίας Αψινθιών

 (φωτ. Χατζηαντώνης Αντρέας)

Η μονή των Αψινθιών, που είναι αφιερωμένη στην Παναγία, βρίσκεται στις υπώρειες του Πενταδακτύλου, με πανοραμική θέα την πεδιάδα της δυτικής Μεσαορίας. Αποτελεί ένα από τα μοναδικά βυζαντινά μοναστικά καθιδρύματα της Κύπρου,  του 11ου αιώνα. Στο κέντρο της μονής βρίσκεται το καθολικό και πέριξ αυτού τα κελιά και η Τράπεζα. 

Ολόκληρος ο ναός ήταν καταγραφής με τοιχογραφίες, ενώ η αγία Τράπεζα της Μονής, που ανάγεται στη Βυζαντινή περίοδο, είναι η μοναδική που διασώζεται στην κατεχόμενη Κύπρο. Πάραυτα, το μοναστήρι υπήρξε κι αυτό θύμα της λεηλασίας, με πολλές τοιχογραφίες και εικόνες να έχουν κλαπεί. 

2.2 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΡΙΜΥΘΟΥΝΤΟΣ

Στην Ι.Μ. Τριμυθούντος υπάγονται τρία (3) μοναστήρια. Τα δύο (2) ευρίσκονται στην ελεύθερη επικράτεια της Κύπρου και είναι της Αγίας Θέκλας και του Αγίου Μηνά. 

Το τουρκοκρατούμενο μοναστήρι είναι του Αγίου Σπυρίδωνα. 

2.2.1 Ιερά Μονή Αγίου Σπυρίδωνος

Εικόνα 34: Άγιος Σπυρίδωνας, Ιερά Μονή Τρεμετουσιάς

Η Ιερά Μονή του αγίου Σπυρίδωνος, βρίσκεται στην Τρεμετουσιά και κτίσθηκε τον 18ο αιώνα πάνω στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 4ου – 5ου αιώνα. 

Ο άγιος υπήρξε επίσκοπος Τριμυθούντος για πολλά χρόνια όπου και ποίμανε εις Θεό το ποίμνιο του. Κοιμήθηκε 12 Δεκ 348μΧ και στη μονή φυλάγονταν τα λείψανα του αγίου μέχρι τον 16ον αιώνα, πριν μεταφερθούν στην Κέρκυρα.

Η Μονή υπήρξε κέντρο διαφύλαξης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών έργων, τα οποία δυστυχώς χάθηκαν ένεκα της Τουρκικής αδιαλλαξίας. 

2.3 ΙΕΡΑ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ

Η προσωρινή έδρα της Επισκοπής Καρπασίας, εφόσον και όλες οι εκκλησίες και μοναστήρια που υπάγονται σ’ αυτήν είναι υπό κατοχή, ευρίσκεται προσωρινώς στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου. Η κανονική της έδρα είναι η Αιγιαλούσα. 

Η Ιερά Επισκοπή Καρπασίας έχει 6 μονές  στην κατεχόμενη επικράτεια:

 

2.3.1  Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Σακκά – Αγία Τριάδα Γιαλούσας 

Εικόνα 35: Άγιος Γεώργιος Σακκά, Γιαλούσα

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Σακκά, που χρονολογείται αρχές του 12ου αιώνα, βρίσκεται 5 χμ. περίπου ανατολικά της Γιαλούσας, νότια του δρόμου που οδηγεί στο Ριζοκάρπασο. Είναι η μόνη τουρκοκρατούμενη μονή που ακόμα λειτουργείται, χάρις στην αψήφιστη και ατρόμητη στάση που επιδεικνύει η μοναχή Γεωργία που παραμένει μόνη, μετά τον πρόσφατο θάνατο της ηγουμένης της μονής. 

Οι τοιχογραφίες της μονής χρονολογούνται στην ίδια εποχή με την οικοδόμηση της εκκλησίας και είναι πολύ καλής τέχνης. Δυστυχώς μετά το 1974 αφαιρέθηκε από τους Τούρκους μεγάλο τμήμα του τοιχογραφικού διακόσμου της εκκλησίας, κυρίως από την αψίδα. 

2.3.2  Ιερά Μονή Αποστόλου Ανδρέα

Εικόνα 36: Ιερά Μονή Αποστόλου Ανδρέα

Παραμένει η μόνη υπό τουρκική κατοχή εν ενεργεία  Μονή. Ο απ. Ανδρέας πέρασε από το μέρος, τον 1ο αιώνα μ.Χ., και εκεί ο άγιος δημιούργησε μια πηγή στο βράχο, από την οποία αναβλύζει άφθονο νερό, και τρέχει ακόμα και σήμερα. Το αγίασμα αυτό θεράπευσε τον γιο του καπετάνιου, στο οποίο επέβαινε ο άγιος και για να τον ευχαριστήσει έκτισε στην τοποθεσία ναό προς τιμήν του. Η μονή πανηγυρίζει 30 Νοε και 15 Αυγ, ημέρα των εγκαινίων της. Μετόχι της μονής αποτελεί η Ι.Μ Παναγίας Ελεούσης, που βρίσκεται στο Τρόοδος. 

2.3.3  Ιερά Μονή Παναγιά Κανακαριάς

Εικόνα 37: Ιερά Μονή Παναγιά Κανακαριάς

Ο ναός της Παναγίας Κανακαριάς, στο χωριό Λυθράγκωμη  της Καρπασίας, στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, είναι από τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις σύλησης της χριστιανικής πολιτιστικής κληρονομιάς της νήσου. 

Εικόνες και ψηφιδωτά, αποτελούν ένα σπάνιο δείγμα της τέχνης του 6ου αιώνα μ.Χ. Αποτοιχίστηκαν μεταξύ 1978-1979 από τον Τούρκο αρχαιοκάπηλο Αϊντίν Ντικμέν, μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και πολλά τμήματά τους πουλήθηκαν σε εμπόρους τέχνης. Σήμερα σώζεται, σε κακή κατάσταση, μόνο μία τοιχογραφία της Παναγίας με τον Χριστό πάνω από τη νότια είσοδο του ναού.

Το ψηφιδωτό της Παναγιάς της Κανακαριάς, που απεικονίζει τη Θεοτόκο ένθρονη, κρατώντας στα γόνατά της το μικρό Ιησού , πλαισιωμένη από τους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά έργα τέχνης στον ανατολικό κόσμο. Υπήρξε το πρώτο δείγμα που η Θεοτόκος, απεικονίζεται ως η Μητέρα του Θεού και ο Ιησούς αποκαλύπτεται ως θεότητα.

Εικόνα 38: Ψηφιδωτά Ιεράς Μονής Παναγιάς Κανακαριάς, για τα οποία επιτεύχθηκε ο επαναπατρισμός τους μετά από δικαστικές διαμάχες στην Κύπρο.

Το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, όταν πληροφορήθηκε τη σύληση του ναού κατήγγειλε το γεγονός σε Διεθνείς Οργανισμούς, αλλά και σε καθηγητές Βυζαντινής τέχνης παγκοσμίως.

Μετά από 16 χρόνια συστηματικών προσπαθειών, και δικαστικών αγώνων, επαναπατρίστηκαν 173 εκκλησιαστικοί θησαυροί από πενήντα λεηλατημένους ναούς στο τουρκοκρατούμενο τμήμα της Κύπρου. Ανάμεσα σε αυτούς επαναπατρίστηκαν τέσσερα ψηφιδωτά της μονής, ο Απόστολος Θωμάς, το χέρι της Θεοτόκου, το χέρι του δεξιού Αρχαγγέλου και τμήμα της διακοσμητικής ταινίας, τα οποία φυλάγονται στο Μουσείο της Αρχιεπισκοπής Κύπρου. 

Ένα σημαντικό ψηφιδωτό, το οποίο δεν έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα, είναι το μετάλλιο με τη μορφή του αποστόλου Ανδρέα. 

2.3.4  Ιερά Μονή Παναγίας του Τοχνίου  - Περιοχή Μάνδρες

Εικόνα 39: Ιερά Μονή Παναγίας Τοχνίου, Μάνδρες

Ανατολικά του χωριού Μάνδρες, στην επαρχία Αμμοχώστου, βρίσκεται η Ι.Μ Παναγίας Τοχνίου, κτίσμα του 12ου αιώνα. 

Κάτω από την μονή, απλώνεται η πεδιάδα της Μεσαορίας και ο κόλπος της Αμμοχώστου, θέα ασύλληπτης ομορφιάς. 

Δίπλα από το ναό υπάρχει ένα κυπαρίσσι, το οποίο είναι ένα από τα μεγαλύτερα δένδρα της Κύπρου. Η παράδοση αναφέρει πως κάποιοι ξυλοκόποι προσπάθησαν να το κόψουν, αλλά εκεί που κάρφωσαν το τσεκούρι, έτρεξε αίμα και ακούστηκε γογγυσμός… Οι ξυλοκόποι το έβαλαν στα πόδια και έκτοτε το δένδρο παραμένει παρά το ναό αλώβητο. 

Η Μονή συλήθηκε και βεβηλώθηκε, και οι αρχαίες εικόνες και τοιχογραφίες κλάπηκαν. Σήμερα η μονή έχει την τύχη εκατοντάδων άλλων εκκλησιών, που χρησιμοποιούνται ως μάντρες ζώων. 

Πρόσφατα έχουν εντοπιστεί και επαναπατριστεί δύο από τις εικόνες της Παναγίας του Τοχνίου, και ευχή όλων είναι να επιστρέψουν και οι άλλες 22000 εικόνες στον τόπο στον οποίο ανήκουν. 

2.3.5  Ιερά Μονή Παναγίας Καντάρας

Εικόνα 40: Ναός Ιεράς Μονής Παναγίας Καντάρας, 11^ος μΧ

Το μοναστήρι της Παναγίας, βρίσκεται στην περιοχή της Καντάρας, κοντά στο ομώνυμο κάστρο. Η προέλευση του ονόματος είναι αραβική, ενώ η  μονή σήμερα, ένεκα της ερήμωσής της, χρειάζεται άμεσα επισκευές, γιατί εγκυμονεί ο κίνδυνος κατάρρευσης.  

2.4 ΒΑΣΙΛΙΚΗ Ή ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΑΚΗ ΜΟΝΗ

2.4.1 Ιερά Μονή Αποστόλου Βαρνάβα

Εικόνα 41: 

Σταυροπηγιακή ιερά μονή Αποστόλου Βαρνάβα, 

ιδρυτή της Εκκλησίας της Κύπρου

Το μοναστήρι του Απ. Βαρνάβα είναι Βασιλικό – Σταυροπηγιακό. Είναι στη μητροπολιτική περιφέρεια Αμμοχώστου αλλά δεν υπάγεται σ’ αυτήν. Ανήκει πνευματικά στην Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου.

Αποτελεί ένα  από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Κύπρου, αλλά εδώ και 46 χρόνια το ιστορικό αυτό μοναστήρι βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή και λειτουργεί ως μουσείο εικόνων. Το μοναστήρι φυσικά απογυμνώθηκε από τις παλαιές εικόνες και θησαυρούς του, και αυτές που προβάλλονται στο μικρό μουσείο καμία σχέση δεν έχουν με τις εικόνες που υπήρχαν στο χώρο, οι οποίες ή καταστράφηκαν ή πουλήθηκαν στο εξωτερικό.

Εικόνα 42: Τάφος Αποστόλου Βαρνάβα

Σε απόσταση 100 μέτρων προς τα ανατολικά του Μοναστηριού, βρίσκεται ο τάφος του Αποστόλου Βαρνάβα. Οι τοιχογραφίες που διακοσμούσαν τον τάφο καταστράφηκαν. Μαζί με το λείψανο του Αποστόλου Βαρνάβα έθαψαν και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του ευαγγελιστή Ματθαίου.

Το ευχάριστο είναι ότι το μοναστήρι αυτό διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση σε σύγκριση με τις δεκάδες κατεστραμμένες εκκλησίες και μοναστήρια μας. Το 2005, οι κατοχικές δυνάμεις επέτρεψαν και λειτουργήθηκε ξανά το κατεχόμενο μοναστήρι του Αποστόλου Βαρνάβα. Η Κυπριακή Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του ιδρυτή της και πολιούχου της, του Αποστόλου Βαρνάβα στις 11 Ιουνίου. 

  

2.5 ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΚΥΠΡΟ

Εικόνα 43: Αρχαία Σαλαμίνα

Εδώ και αιώνες στο σταυροδρόμι της Δύσης και Ανατολής και ανάμεσα σε πανίσχυρους πολιτισμούς, η Κύπρος και οι άνθρωποί της δημιουργούν ακατάπαυστα. Σμιλεύουν τη γη, την πέτρα, το μάρμαρο, τον πολύτιμο χαλκό, το χρυσάφι, το ασήμι. Δέχονται και αφομοιώνουν τις ανταλλαγές και τις πολύτιμες συναλλαγές που μεταφέρει η θάλασσα και τα καράβια. Το νησί συνεχίζει να δημιουργεί και να χαράσσει δρόμους ανάμεσα σε σπουδαίους πολιτισμούς.

Ο πολιτισμός της Κύπρου υπάρχει εδώ και χιλιετίες, αφήνοντας σημάδια ανεξίτηλα, βήματα και αποτυπώματα, που βρίσκονται βαθιά χαραγμένα στον παγκόσμιο χάρτη του πολιτισμού. Ο πολιτισμός του νησιού αναγνωρίσθηκε, μελετήθηκε, αξιολογήθηκε από τους κορυφαίους και κέρδισε δικαιωματικά τη θέση του ως βασικός πυρήνας του μεσογειακού πολιτισμού, της κοιτίδας του παγκόσμιου πολιτισμού.

Ο πολιτισμός είναι το θεμελιώδες δικαίωμα του ανθρώπου, είναι η ασφαλιστική δικλίδα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι η σύνδεσή μας με το παρελθόν και η εξασφάλιση της ορθής όδευσης προς το μέλλον.  Είναι η έκφραση της κοινωνίας και το ουσιαστικότερο εργαλείο της παιδείας. Είναι από τα πολυτιμότερα ανθρώπινα δικαιώματα. Εκθειάζει διαχρονικά τον άνθρωπο και τα έργα του, αποτυπωμένα στη γη, στην πέτρα, στον πυλό, στον καμβά, στο χάρτη, προσδίδοντας μ’ αυτό τον τρόπο την βαθύτερη διάσταση της ζωής.

Αρχαιολογικοί χώροι όπως αυτού της Έγκωμης, της Σαλαμίνας, των Σόλων, του Βουνιού, παλάτια, πολιτείες, έργα ανθρώπων, βρίσκονται κάτω από την Τουρκική κατοχή, με συνέπειες μη αναστρέψιμες για την ύπαρξη και τη φυσική τους επιδίωξη. Πάραυτα, παράνομες ανασκαφές συνεχίζονται να γίνονται και σήμερα σε χώρους που βρίσκονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα του νόμιμου κράτους, όπως η Σαλαμίνα, η Έγκωμη, η Σόλοι, με τα ευρήματά τους να φεύγουν στο εξωτερικό διαταράσσοντας έτσι την συνέχεια του πολιτισμού μας, χωρίς να υπάρχουν συνέπειες και καταδίκες.

Εικόνα 44: Εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στα Λύμπια. Τώρα χρησιμοποιείται ως στρατώνας

Η φυσιογνωμία και η ιστορία της Κύπρου, ως τελευταίου προπύργιου της χριστιανοσύνης έχει αλλοιωθεί και βιαστεί ασύστολα. Οι Τούρκοι έχουν καταστρέψει κάθε ελληνικότητα και ορθόδοξο που κράτησε το νησί στο παγκόσμιο χάρτη. 

Εικόνα 45: Εισητήριο για την είσοσο στα 

αξιοθέατα της αρχαίας Σαλαμίνας

Για να επισκεφτούμε ως Ε/Κ τους τόπους, τα χωριά μας, τα σπίτια και τις γειτονιές μας, πρέπει να δείξουμε τις ταυτότητές μας και να πληρώσουμε είσοδο για να ατενίσουμε τα έργα των προγόνων μας. 

Παρόλα αυτά η ΚΔ έδειξε το σεβασμό της στα ιερά τεμένη των μουσουλμάνων στο νησί. Συντήρησε τον ιερό χώρο του Χαλά Σαγκάν Τεκέ (Λάρνακα), ενώ έδωσε στους μουσουλμάνους στη Λευκωσία, τον ιερό ναό της Αγίας Μαρίας των Αυγουστίνων, που μετατράπηκε σε τζαμί το 1570μΧ. και ανήκει στο τμήμα αρχαιοτήτων της Κύπρου , για να εκτελούν τα δικά τους θρησκευτικά καθήκοντα.

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ:

Η ΙΣΛΑΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ

3.1 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Ο πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας μετά την εισβολή ήταν η ισλαμοποίηση των κατεχομένων. Ο ελληνικός πληθυσμός όχι μόνο εκδιώχθηκε από τα σπίτια του, αλλά βεβηλώθηκαν και καταστράφηκαν 520 ελληνορθόδοξες εκκλησίες, συλήθηκαν ελληνικά νεκροταφεία, καθώς και εξαφανίστηκαν ανεκτίμητες βυζαντινές εικόνες και κειμήλια. 

Αυτή η προσπάθεια εξάλειψης του ιστορικού παρελθόντος, και της πολιτισμικής ταυτότητας των κατεχόμενων εδαφών, χρήζει ως δράστες και ηθικούς αυτουργούς τόσο τους Τούρκους εποίκους, τον τουρκικό στρατό, όσο και τους Τουρκοκύπριους. 

  

Εικόνα 46: Βεβήλωση ελληνορθόδοξων εκκλησιών, μνημείων και κοιμητηρίων

3.2 ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ ΤΖΑΜΙΩΝ

Ένα ακόμα λυπητερό στοιχείο αλλοίωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι η εμφύτευση δεκάδων νέων τζαμιών, στοιχεία ξένα προς τις κυπριακές θρησκευτικές παραδόσεις .

Από την εισβολή μέχρι και σήμερα, έχουν καταγραφεί συνολικά 87 νέα τεμένη, τα πλείστα εκ των οποίων έχουν ανεγερθεί με την αποκλειστική χρηματοδότηση της τουρκικής κυβέρνησης.  

Οι τουρκοκυπριακές αρχές δικαιολόγησαν τη μαζική ανέγερση τζαμιών με το επιχείρημα ότι τα νέα ισλαμικά τεμένη, κατασκευάζονται σε διάφορα χωριά της υπαίθρου κατόπιν αιτημάτων των τοπικών κοινωνιών, γεγονός που δεν ευσταθεί, αφού η προσφορά είναι περισσότερη από τη ζήτηση. 

Τουναντίων προσπαθούν να επιβάλλουν θρησκευτική κυριαρχία στα κατεχόμενα αλλοιώνοντας τη θρησκευτική και πολιτική ταυτότητα της κυπριακής υπαίθρου.

  

Εικόνα 47: Χάρτης με τις τοποθεσίες των 74 ελληνορθόδοξων εκκλησιών που είχαν μετατραπεί σε τεμένη κατά την περίοδο 1974 - 1980

Τα τζαμιά ήρθαν να πάρουν τη θέση των ελληνορθόδοξων εκκλησιών, που πολλές κατεδαφίστηκαν από τα Τουρκικά στρατεύματα ολοσχερώς, αφού λεηλάτησαν πρώτα τις τοιχογραφίες τους.  

Συγκεκριμένα, 74 ελληνορθόδοξες εκκλησίες μετατράπηκαν σε τζαμιά. 

  

Εικόνα 48: Μετατροπή του Ελληνορθόδοξου Καθεδρικού Ναού Αγίου Νικολάου στην Αμμόχωστο σε τζαμί (Lala Mustafa Pasha Mosque)

         

3.3 ΠΑΡΑΝΟΜΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Η σύληση των αρχαιοτήτων, κατά τα πρώτα χρόνια της τουρκικής κατοχής, γίνονταν ανενόχλητα, όχι μόνο από τους τυμβωρύχους και αρχαιοκάπηλους αλλά και με την ανοχή και συνεργασία των στρατευμάτων κατοχής. Είναι πράγματι λυπηρό στα τέλη του 20ου αιώνα, τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί που κόπτονται για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να στέκονται απαθείς και ανίσχυροι ν’ αντιμετωπίσουν το τεράστιο πρόβλημα της σύλησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, που υποκριτικά υπερηφανευόμαστε ότι ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και αποτελεί χρέος όλων να την προστατέψουν. 

Δεν υπάρχει καμιά διεθνής σύμβαση ή νομοθεσία που να δεσμεύει τις χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής να μην αγοράζουν έργα τέχνης που δεν έχουν «καθαρή ταυτότητα». Επαφίεται στην ευαισθησία των διευθυντών των μουσείων να σεβαστούν τη ξένη πολιτιστική κληρονομιά και να αρνηθούν να την αποκτήσουν.  

Μετά την εισβολή πολλά έργα τέχνης που ανήκουν σε 520 εκκλησίες, μονές, κάστρα, και μουσεία των κατεχόμενων περιοχών, βρέθηκαν σε παράνομους τρόπους σε διάφορα μέρη του κόσμου. Υπολογίζεται ότι 15000-20000 εικόνες  έχουν αφαιρεθεί, εκατοντάδες τοιχογραφίες και ψηφιδωτά (6ου – 15ου αιώνα), έχουν αποτοιχιστεί προκειμένου να πουληθούν στο εξωτερικό, ενώ άλλα υπήρξαν αντικείμενα βίας του αδυσώπητου μένους του Τουρκικού ζυγού. Χιλιάδες αρχαιότητες και μεμονωμένα αντικείμενα ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος, όπως σταυροί, δισκοπότηρα, ευαγγέλια έχουν απλά εξαφανιστεί. Εξαφανίστηκαν ολόκληρες βιβλιοθήκες, όπως η μεγάλη και μοναδική κυπρολογική βιβλιοθήκη του Μήτσου Μαραγκού και η βιβλιοθήκη Χατζηιωάννου στην Αμμόχωστο.

Εικόνα 49: Βιβλιοθήκη Χατζηιωάννου στην Αμμόχωστο

  

Τα ιερά κειμήλια φορτώνονταν σε φορτηγά, κάτω από το βλέμμα των Ηνωμένων Εθνών , που κάνανε τα στραβά μάτια . Στα κατεχόμενα γενικά δεν υπάρχουν έλεγχοι! Είναι πολύ εύκολο να ταξιδέψεις με λαθραία στην Τουρκία και από εκεί να διοχετευτούν σε όποιο μέρος του κόσμου κάποιος επιθυμεί. 

Εικόνα 50: Ευρήματα από Σαλαμίνα, η Έγκωμη, Σόλοι, 

φεύγουν στο εξωτερικό διαταράσσοντας 

έτσι την συνέχεια του πολιτισμού μας

Η φράση στις τουρκικές εφημερίδες «…έφθασε ζεστό εμπόρευμα στην Κωνσταντινούπολη…»  σημαίνει ότι αρχαία αγγεία, αρχαία ειδώλια, βυζαντινές εικόνες και τοιχογραφίες ήρθαν από την κατεχόμενη Κύπρο. Σελίδες ατελείωτες οι κυπριακές αρχαιότητες, στους καταλόγους των γνωστότερων οίκων δημοπρασίας. Τα έργα τέχνης συνοδευόμενα από πλαστά έγγραφα, τα οποία είχαν εντάξει διεφθαρμένοι αξιωματικοί του Τουρκικού Υπουργείου Πολιτισμού, περνούσαν τα φορτία χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα.

Τα ιερά κειμήλια που ανήκουν δικαιωματικά στην Εκκλησία της Κύπρου, πωλούνται σε πλούσιους ιδιώτες, οίκους πλειστηριασμών και εμπόρους έργων τέχνης, οι οποίοι προφανώς δεν δίνουν δεκάρα για το αντίκτυπο που έχει στους πρόσφυγες, στη θέα να εμπορεύονται τις ταυτότητές τους. 

Η ιστορία πλέον των προγόνων μας δεν μπορεί να ειπωθεί με τον ίδιο τρόπο στις μελλοντικές γενιές. Η απώλεια είναι ανυπολόγιστη. Πέραν τούτου, υπάρχει τρόπος να δοθεί ένα τέλος στο πρόβλημα. 

Όλες οι αγορές νόμιμες και μη, υπάρχουν επειδή υπάρχει ζήτηση, χωρίς ζήτηση δεν υπάρχει αγορά. 

Η απληστία δεν κάνει διακρίσεις . Διασχίζει πολιτιστικές γραμμές και γεωγραφικά σύνορα, επηρεάζει όλες τις θρησκείες, τις εθνικότητες, τα χρώματα και τα δόγματα καθώς είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Όμως είναι θέμα δικό μας αν θα υποκύψουμε στην απληστία ή αν θα ζήσουμε με βάση ενός ηθικού κώδικα στο πλαίσιο του οποίου το πολιτιστικό μας παρελθόν θεωρείται πολύτιμο. 

Το λαθρεμπόριο έργων τέχνης θέτει προς πώληση την ταυτότητα του Κυπριακού λαού. Ο αντίκτυπος είναι ολέθριος επειδή υπάρχουν νομικά κενά που καθιστούν σχεδόν αδύνατη την ανάκτηση των συλημένων κομματιών της πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η ταύτιση όμως, με κάθε κλεμμένο έργο τέχνης που επιτυγχάνουμε την επιστροφή του, είναι μια νίκη κατά της Τούρκικης κυβέρνησης. 

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ:

ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ – ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΕΙΜΗΛΙΩΝ

Ακόμα και να μπορούσαν να εντοπιστούν τα αρχαία κειμήλια και γενικά οι ιεροί θησαυροί της Κύπρου στο εξωτερικό, εντούτοις υπάρχουν ορατά προβλήματα που πρέπει να συνυπολογιστούν στην προσπάθεια επαναπατρισμού τους. 

I.        Δεν υπάρχει αρχείο, με λεπτομερή καταγραφή των ιερών κειμηλίων. Για μας τους ελληνοκύπριους ήτο αδιανόητο ότι θα μπορούσαν ποτέ να κλαπούν ή να βεβηλωθούν οι εκκλησίες μας και έτσι σπάνια κλειδώνονταν. Βρίσκονταν σε συνεχή έκθεση στο κοινό, γιατί αποτελούσαν ιερή ιστορική παρακαταθήκη για όλους, που αναβίωναν την κουλτούρα και την προέλευση του έθνους. Ο Κυπριακός λαός δεν αντιμετώπιζε τα ιερά κειμήλια ως πολιτιστική κληρονομιά, αλλά προσευχόταν σ’ αυτά. 

II.       Το Τμήμα Αρχαιοτήτων είχε μια απλή καταγραφή των πιο ιερών κειμηλίων και είχαν υποτυπωθεί σε κάρτες ευρετηρίου. Οι φωτογραφίες δε των θησαυρών ήταν σπανιότατες. 

III.      Οι πληροφορίες για τις εικόνες, δίδονταν από πιστούς ενορίτες που προσεύχονταν πολλές φορές μπροστά τους.

IV.     Ενίοτε πληροφορίες προέρχονταν από ξένους μελετητές, των οποίων οι έρευνες παρατίθεντο σε ακαδημαϊκές εκθέσεις ή δημοσιεύσεις

Ο συνδυασμός αυτός των ελλιπών στοιχείων εις προσκόμιση για πιστοποίηση του νόμιμου κατόχου επέφερε και επιφέρει αλλεπάλληλες δυσκολίες για την Κύπρο. 

4.1 ΔΙΕΘΝΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Εικόνα 52: Εκκλησία αγίου Ανδρονίκου Κυθρέας, 

ότι απέμεινε από το εικονοστάσι ύστερα από τη λεηλασία

Από την πλευρά των διεθνών οργανισμών και των περισσότερων κυβερνήσεων, υπάρχει μεγάλη απροθυμία. Αυτό έδωσε έδαφος ελιγμού στο παράνομο καθεστώς Ντενκτάς, να έχει τον τελευταίο λόγο. Αυτή δυστυχώς είναι και η πολιτική πραγματικότητα που έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην καταστροφή ενός μεγάλου μέρους της κληρονομιάς της Κύπρου. 

Οι προσπάθειες ερευνητών της UNESCO, υπήρξε άκαρπες, μιας και η πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές υπήρξε αδύνατη αλλά και οι αναφορές των ερευνητών παραποιήθηκαν από την UNΕSCΟ , αφού θεωρήθηκαν αμφιλεγόμενες και τροποποιήθηκαν μετά από πιέσεις της Τουρκικής κυβέρνησης.   

Η μη επέμβαση της διεθνούς κοινότητας έδωσε το πράσινο φως στον Τουρκικό στρατό, στους διακινητές αρχαιοτήτων και στους οργανωμένους συλητές να συνεχίσουν να κάνουν ότι θέλουν με τα αρχαία Κυπριακά έργα τέχνης. Δυστυχώς η Κυπριακή κυβέρνηση ενημερώθηκε για το πρόβλημα, μόνο όταν τα κλεμμένα έργα τέχνης, ξεκίνησαν να εμφανίζονται στην διεθνή αγορά προς πώληση. 

4.2 ΣΧΕΔΙΑ – ΠΛΑΝΟ

Για να βγούμε νικητές σ’ αυτό το διαφαινόμενο πολύχρονο παιχνίδι, επαναπατρισμού των ιερών κειμηλίων της Κύπρου, πρέπει να νοήσουμε πως «…νικητής είναι αυτός που ελέγχει το παιχνίδι…». 

Ο αγώνας μας για διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να είναι συνεχής και πολυμέτωπος. 

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική:

I.      Συνεχείς καταγγελίες προς τη διεθνή γνώμη για τη διάσωση μνημείων, αρχαιολογικών έργων και χώρων που κινδυνεύουν. 

II.     Εκθέσεις οργανωμένες από τις αντίστοιχες πρεσβείες της Κύπρου στην εκάστοτε χώρα που πρεσβεύουν. 

III.         Καταχώρηση των απολεσθέντων στο αρχείο της Ιντερπολ.

IV.       Πρόσληψη ιδιωτικών ντετέκτιβ που μπορεί να εισχωρήσουν βαθύτερα σ’ ένα κράτος.

V.      Διεξαγωγή πορειών διαμαρτυρίας έξω από πρεσβείες, δημαρχία, προξενεία χωρών που συνεχίζουν ακόμα να κατακρατούν κρατικούς θησαυρούς.

VI.    Κοινή γραμμή, κατά των «εμπόρων του Θεού» για να σταματήσουν να εκμεταλλεύονται τα παράθυρα του νόμου στην εκάστοτε χώρα.

Όσον αφορά την εσωτερική πολιτική:

I.        Σύσταση μιας κοινής επιτροπής ώστε να υπάρχει οργάνωση και σύμπνοια διαφορετικών φορέων που θα συνεργάζονται για την επίτευξη των στόχων.

II.       Έρευνα για χορηγούς ή δωρητές για να χρηματοδοτήσουν την επιστροφή τους ή στην χρηματοδότηση των ιδιωτικών ντετέκτιβ για να συνεχίσουν οι έρευνες μέχρι να βρεθούν όλοι οι απολεσθέντες ιεροί θησαυροί. Η Εκκλησία και η κυβέρνηση δεν μπορούν ν’ αρχίσουν ν’ αγοράζουν κλεμμένα έργα τέχνης, γιατί αυτό θα έθετε σε κίνδυνο την έκβαση των ανοιχτών υποθέσεων και θα τροφοδοτούσε το λαθρεμπόριο. Η αίσθηση πως κάποιοι θα βάλλουν το λιθαράκι τους στον επαναπατρισμό των έργων τέχνης, συντελώντας στην οικοδόμηση και της ιδίας τους εικόνας αλλά και επουλώνοντας μ’ αυτό τον τρόπο λυπητερές μνήμες του παρελθόντος, πληροί όλες τις προϋποθέσεις να τελεσφορήσει.  

III.      Ενεργοποίηση των δημοσιογράφων και διεθνών Media να γίνει αντιληπτός ο αντίκτυπος που έχει σε ένα λαό η απώλεια της πολιτιστικής του κληρονομιάς.

IV.     Συγκέντρωση υπογραφών στο διαδίκτυο για να διεγερθεί η κοινή γνώμη. 

V.      Χάραξη κοινής στρατηγικής γραμμής για το καλό της Κύπρου, με την Εκκλησία πρωτοστάτη και τη και την κυβέρνηση αρωγό κατά τις ποινικές διώξεις, με πρόσληψη ξένων δικηγόρων στις εκάστοτε χώρας από την οποία διεκδικείται ο επαναπατρισμός.

VI.     Δραστηριοποίηση του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Νέες ανασκαφές με σκοπό την ανύψωση του ηθικού του λαού μας αλλά παράλληλα και την οικονομική ενίσχυση των ανέργων εκτοπισθέντων. Ας σημειωθεί πως τα περίφημα ψηφιδωτά της Πάφου βομβαρδίστηκαν, παρά το γεγονός ότι εκεί δεν διεξήχθησαν μάχες με το στρατό εισβολής.

Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει στο βαθμό που μπορεί. Εγώ προσωπικά κατάγομαι από την Αμμόχωστο, την πόλη-φάντασμα αλλά δεν είμαι φάντασμα. Υπάρχω και θέλω ν’ ακουστεί η φωνή μου. Ποιος νόμος ή διεθνής συνθήκη δίνει το δικαίωμα στους στρατιώτες να με σκοτώσουν επειδή θέλω να γυρίσω σπίτι μου. Αν σωπαίνουμε όταν παραβιάζεται ο νόμος, αυτό σημαίνει ότι έχουμε χάσει τον ηθικό μας προσανατολισμό. 

Η Αμμόχωστος είναι ένα υπαίθριο μουσείο για να υπενθυμίζει στον καθένα μας τις επιπτώσεις του πολέμου. Αυτό το υπαίθριο μουσείο που αποτελεί ερείπιο της εισβολής είναι μια προειδοποίηση για τον υπόλοιπο κόσμο. Συμβολίζει την άσκοπη καταστροφή και τον κοινωνικό αντίκτυπο της πολιτιστικής εκκαθάρισης. Λύση δεν πρόκειται ποτέ να υπάρξει αν δεν την επιδιώξουμε εμείς οι πολίτες. Ένα άτομο μπορεί ακόμα και ν’ αλλάξει τον κόσμο. Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης έλεγε «…η αμαρτία του ενός επηρεάζει την κατάσταση του σύμπαντος κόσμου…» αλλά και το αντίστροφο, «…η αγιοσύνη του ενός, επηρεάζει την κατάσταση του σύμπαντος κόσμου…» . 

     Εικόνα 53: Χάρτης απεικόνισης εκκλησιαστικών μνημείων στην κατεχόμενη Κύπρο

    

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ:

ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΛΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ 20ον ΑΙΩΝΑ

Εικόνα 54: Βανδαλισμοί και συλήσεις στον 20^ον αιώνα

Οι συλήσεις και οι βανδαλισμοί της ταλαιπωρημένης Κύπρου δεν αποτελούν μεμονωμένο παράδειγμα και απόρροια αγανάκτησης και μίσους ενός κατακτητικού πολέμου. Η σύληση είναι στοχοποιημένη και ο στόχος φέρει τ’ όνομα Ορθοδοξία. 

Τα κρούσματα βανδαλισμών ναών στην Ελλάδα έχουν φθάσει τα 591 περιστατικά κατά το έτος 2018, αύξηση της τάξεως του 6% σε σχέση με το 2017. 

Από αυτά τα 591 περιστατικά, 569 (96%) έχουν στόχο τους Ορθόδοξους Χριστιανικούς χώρους, όπου κατεγράφησαν βανδαλισμοί πάσης φύσεως όπως, διαρρήξεις, κλοπές, ιεροσυλίες, τοποθετήσεις εκρηκτικών μηχανισμών και λοιπές βεβηλώσεις.

Ειδικότερα το 95% επί των συνολικών περιστατικών, φέρουν χαρακτηριστικά θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, έχοντας ακόμα και σκοπό την πρόκληση νεκρών. Απ’ όλα αυτά τα περιστατικά ΜΟΝΟ ένα αφορά την Καθολική Εκκλησίας και τρία (3) αφορούσαν τους Χριστιανούς Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Όπως πολύ καλά γνωρίζετε, οι υλικοί θησαυροί φυλάγονται σε μουσεία του κόσμου ολημερίς, υπενθυμίζοντας ένα παρελθόν που κατά πάσα πιθανότητα ήττον ένδοξο, αλλά ΚΑΜΙΑ επίδραση δεν έχουν στην νυν και μελλοντική ζωή του ανθρώπου. Είναι ΝΕΚΡΟΙ θησαυροί. Αντίθετα η ιερά παρακαταθήκη, που περιέχει τα θεοπαράδοτα λόγια και μυστήρια του Χριστιανισμού, ΔΕΝ έπαυσε και ΜΗΤΕ θα παύσει ποτέ, να έχει ζωτική επίδραση για την ανθρωπότητα. Η Εκκλησία, ουδέποτε θα μεταβληθεί σε μουσείο όπως επιθυμούν οι άσπονδοι εχθροί της. Αυτοί το  μόνον που επιθυμούν, είναι μερικές εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, όχι για λατρευτικούς σκοπούς, αλλά ως ενθύμιο ενός οπισθοδρομικού  κατ’ αυτούς τρόπου ζωής στον οποίο οι άνθρωποι πίστευαν στα ξύλα.

Όμως η Ορθοδοξία, φυλάττει επιμελώς την παρακαταθήκη. Τον ανεκτίμητης αξίας θησαυρό της, δεν τον κρατεί ανενεργό, αλλά θέτει αυτόν εις κίνηση. Το ρεύμα της το ζωογόνο, καθαρό και αμόλυντο, ρέει απ’ αρχαιότης εποχής, μέχρι των εσχάτων χρόνων ποτίζοντάς και κατερδεύοντας τις ψυχές των ευλαβών. 

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ:

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Εικόνα 55: Η ωμότητα και η βία των Τούρκων

 επί των ιερών κειμηλίων μας

Η μέριμνα για την πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί καθήκον και θεμελιώδες δικαίωμα του κάθε πολίτη, του κάθε ελεύθερου ανθρώπου. Είναι υποχρέωση όλων μας. 

Όλες οι εικόνες της σύλησης που είδαμε μέσα από την πραγματεία, συνθέτουν ένα πορτρέτο εξ’ αλειφθείσας χριστιανοσύνης και της ιστορίας μας. Είναι ένα κομμάτι της ιστορίας που έχει να αφηγηθεί κάτι στην ανθρωπότητα. 

Είναι σημαντικό ν’ αντιληφθούμε όλοι την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ρόλο που διαδραματίζει στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Πολιτική και θρησκεία τείνουν να μας διχάζουν. Αν ασπαστούμε την άποψη ότι κάθε αρχαιολογική ανακάλυψη και κάθε θρησκευτικό μνημείο ανακαλεί διαφορετικές μνήμες στον καθένα από μας, αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως μια ουδέτερη βάση, για να συγκλίνουμε προς αυτή την κατεύθυνση, παρά τις διαφορετικές οπτικές μας όσον αφορά την ιστορία και την πίστη.

Με βάσει τα όσα αναλύθηκαν στην παρούσα πραγματεία, οδηγούμαστε στα ακόλουθα συμπεράσματα και διαπιστώσεις, όσον αφορά την προσπάθεια σύλησης και βεβήλωσης των κατεχομένων, του πριμοδοτούμενου παράνομου εμπορίου αλλά και για την πασιφανή ισλαμοποίηση της κατεχόμενης Κύπρου από την Τουρκία:

• Μετά την εισβολή, πραγματοποιήθηκε «εθνική εκκαθάριση» των κατεχομένων από την μακραίωνη ελληνορθόδοξη ταυτότητα της Κύπρου, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα ξεκίνησε η τουρκοποίηση και ισλαμοποίησή της.

• Η μετατροπή των ελληνορθόδοξων εκκλησιών σε τουρκικά ισλαμικά τεμένη δεν ήταν απλός μετασχηματισμός ενός ιερού χώρου από τη μια θρησκεία στην άλλη, αλλά αποτελούσε ένδειξη «υπεροχής και εξουσίας», γι’ αυτό και στο εσωτερικό όλων των ισλαμοποιημένων εκκλησιών στα κατεχόμενα έχουν τοποθετηθεί σημαίες της Τουρκίας και του ψευδοκράτους. 

• H Τουρκοκυπριακή κοινότητα τηρεί παθητική στάση έναντι των τουρκικών επεμβάσεων, ένεκα της μεγάλης χρηματοδότησης των τουρκοκυπριακών υποθέσεων.

• Ο επαναπατρισμός των ιερών κειμηλίων δεν αποτελεί ευθύνη της εκάστοτε κυβέρνησης, αλλά είναι εθνική υποχρέωση του καθενός από μας να συμβάλλουμε στο βαθμό που δύναται για τον επαναπατρισμό τους. Οι θησαυροί αυτοί είναι κάτι περισσότερο από άψυχα αντικείμενα. Είναι τα οχήματα μέσω των οποίων μεταβιβάζονται οι προσευχές μας. Οι αγιογραφίες, τα ψηφιδωτά, οι τοιχογραφίες, και οι εικόνες  μας προσκαλούν σε ένα ουράνιο σύμπαν, αναζωογονώντας την πίστη μας, «…εν τω ναώ εστώτες της δόξης σου, εν ουρανώ εστάναι νομίζομεν…».

• Η επαναφορά των έργων τέχνης στην Κύπρο θα συμβάλει στην αποκατάσταση των εκτοπισμένων προσφύγων. Έχουμε προσωπική ευθύνη απέναντι στην πατρίδα αλλά και στους εκτοπισθέντες συμπατριώτες μας.

• Το κατεχόμενο έδαφος, με ή χωρίς λύση του Κυπριακού, θα αποτελεί εσαεί στρατηγική απειλή για την Κυπριακή Δημοκρατία, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε ασύμμετρο υβριδικό επίπεδο.

Η θέα της καταστραμμένης εικόνας, της Παναγιάς του Κουτσοβέντη, που της έχουν αφαιρέσει τα μάτια, πρέπει να μας δίνει δύναμη. Όπως όταν μπαίνεις στην Λευκωσία βλέπεις την τουρκική σημαία στην βουνοπλαγιά της Κερύνειας, την οποία ζωγράφισε ο Τουρκικός στρατός, αυτό μας εξαναγκάζει ν’ ατενίζουμε την κατοχή μας, ένα πραγματικό αγκάθι στο πλευρό κάθε Ελληνοκύπριου. 

Έτσι και εδώ ατενίζοντας την εικόνα, δοκιμάζεται η πίστη μας, γιατί μέσα από την βλάσφημη βεβήλωσή της, αντί να μας καταστρέφει πρέπει να τροφοδοτεί την αποφασιστικότητα μας, να επιστρέψουμε μια μέρα στον τόπο μας στα κατεχόμενα. 

Εικόνα 58: Τοιχογραφία αγίου από την εκκλησία του 

αγίου Προκοπίου από την οποία βέβηλα

αφαιρέθηκαν τα μάτια

Τα μάτια μιας εικόνας είναι παράθυρο στον ουρανό. Αυτό που βλέπουμε όταν προσευχόμαστε μπροστά στην εικόνα είναι η ματιά που μας αντιγυρίζει ο Θεός. Σκοπός της αφαίρεσης των ματιών από τις εικόνες είναι να μας στερήσουν την επικοινωνία μας με το Θεό, αλλά με ή χωρίς τα μάτια, εμείς θα συνεχίσουμε να προσευχόμαστε σ’ αυτές. Οι φανατικοί μουσουλμάνοι έχουν βάλει στο στόχαστρο και τον σταυρό, το σύμβολο του χριστιανισμού, καθώς απορρίπτουν την Ανάσταση του Ιησού. Μέχρι και οι νεκροί μας υφίστανται αυτό το μίσος, μιας και τα κοιμητήρια μας έχουν βεβηλωθεί και τους σταυρούς των μνημάτων να έχουν καταστραφεί. 

Όταν καταστρέφονται οι εκκλησίες και τα ιερά κειμήλια είναι σαν να πουλιέται η ψυχή του λαού. Ο εφησυχασμός και η παραίτηση δεν πρέπει να χαρακτηρίζει τη ζωή μας. Όταν δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε τις συνθήκες ας αλλάξουμε την οπτική γωνία υπό την οποία εξετάζουμε. Όταν ο πόλεμος σου παίρνει το σπίτι σου, τις μνήμες σου, τα όνειρά σου, το μόνο που σ’ απομένει είναι η πίστης και όσο θα ποδοπατείται η πολιτιστική μας κληρονομιά, άλλο τόσο θα φουντώνει ο δυναμισμός μέσα μας.

Ο εντοπισμός, η διάσωση, η διεκδίκηση και ο επαναπατρισμός των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων της Κύπρου αποτελούν υπέρτατο καθήκον του απανταχού Ελληνισμού, που οφείλει να γνωρίζει ότι όποιος απώλεσε το παρελθόν του απεμπόλησε αργά ή γρήγορα τον εθνικό του χαρακτήρα και την εθνική ανεξαρτησία του. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία – Διατριβές

Ανδρέου Τύχων, αρχιμ. Δρ. Θ. (1999). Η Παναγιά στην Κύπρο (Εκκλησιές, Μονές, Εικόνες και Παραδόσεις). Θεσσαλονίκη: Διπλωματική εργασία που υποβλήθηκε στο τμήμα θεολογίας της θεολογικής σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Α., Π. (2013). Ιστορία της νήσου Κύπρου. Λευκωσία: Εκδόσεις Επιφανείου.

Δημοσθένης, Δ. (2005). Οι Εκκλησίες της Κατεχόμενης Κύπρους. Λευκωσία: Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου.

Καταστατικός Χάρτης της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Κύπρου, Λευκωσία 2010

Παπαγεωργίου, Α. (2010). Η χριστιανική τέχνη στην κατεχόμενη Κύπρο. Λευκωσία: Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου.

Παυλίδης, Ά. (2013). Ιστορία της νήσου Κύπρου - Από την αρχή έως σήμερα. Λευκωσία: Εκδόσεις Επιφανείου.

Συλλογικό. (Ιανουάριος 2002). Κύπρος: Η λεηλασία ενός πολιτισμού. Αθήνα: Βουλής των Ελλήνων.

Τυπικό 2020 της Εκκλησίας της Κύπρου

Χατζηλύρας, Α.-Μ. (2013). Οι Αρμένιοι της Κύπρου, σελ. 35. Λευκωσία: Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών Κύπρου.

Χατζητοφή, Τ. (Απρίλιος 2017). Η κυνηγός εικόνων. Νέα Υόρκη: Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα.

Φούλιας Ανδρέας, Δ. Μ. (2006). Οδοιπορικό στα χριστιανικά μνημεία της μητροπολιτικής περιφέρειας Κυρηνείας. Λευκωσία: Εκδόσεις Ήθος, ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ.

Περιοδικά - Εφημερίδες - Εγκυκλοπαίδειες - Λεξικά

Λεύκος Ζαφείρου, Κώστας Νικολαϊδης, Μίλτος Μιλτιάδου, Μαριάννα Μαμμίδου, Ευάγγελος Κουφουδάκης. “ΕΝΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΧΑΝΕΤΑΙ.” Καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κατεχόμενη Κύπρο, Λευκωσία 2012: 34.

Μενελάου, Χαράλαμπος. Κάστρα Πενταδαχτύλου. Σχολική Παρουσίαση, Κύπρος: Μενελάου Χαράλαμπος, 2013 - 2014.

Παπαγεωργίου, Α. κ. (n.d.). Τα ψηφιδωτά της μονής της Κανακαριάς. Προξενίο Κύπρου, Ολλανδία.

Παυλίδη, Ά. (Τεύχος 11 - Αύγουστος 2010). Πενταδάκτυλος: Το βουνό της Παναγιάς. Ενατενίσεις, 110-117.

Πούλλαδος, Μάριος. SIGMALIVE. 06 Αύγουστος 2016. https://www.sigmalive.com/news/local/353037/ta-kastra-tis-mnimis-antistekontai (accessed Μάρτιος Κυριακή, 08, 2020).

Τασούλα, Χ. (1990). Δελτίο Τύπου Κύπρου. Ολλανδία: Έγγραφο 2.2.7.31 Αρχείου Τ.Χ.: Δελτίο Τύπου Κύπρος.

Χατζητοφή, Α. (1996). Επιβεβαίωση γνησιότητας της Ωραίας Πύλης από Παπαγεωργίου. Ολλανδία: Τασούλα Χατζητοφή/Kathy Barrett.

Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία

Charles Anthony Stewart, T. W. (2014). Cyprus and the Balance of Empires - Art and Archaelogy from Justinian I to the Ceur de Lion. Boston: The Cyprus American Archaelogical Research Institute.Fielding. (1976, May 13). Greek Religious Sites Dececrated. The Washington Post.

CIA. (1975). The Turkification of Nothern Cyprus. USA: CIA.

CIA. (2019). The world factbook - Cyprus - Economy of the area administrated by Turkish Cypriots. USA: CIA.

Izcan, I. (2018, July 04:59 GMT, 9). Massive Turkey-funded mosque stirs unease in north Cyprus. Ανάκτηση 27 February Thursday, 2020, από MailOnline: https://www.dailymail.co.uk/wires/afp/article-5932403/Massive-Turkey-funded-mosque-stirs-unease-north-Cyprus.html

Jansen. (2018, July 11). Erdogan chilled by frosty welcome from Turkish Cypriots. The Irish Times.

Papacostas, Τ. (n.d.). Byzantine Cyprus. The testimony of its churches 650-1200. Oxford: Ph. D. Dissertation.

Πηγές Διαδικτύου (Web Sources)

Αδειλίνης, Λ. (2017, Δεκεμβρίου 03). Δούρειος ίππος το Ισλάμ στα κατεχόμενα. Ανάκτηση February 02, 2020, από Philenews: https://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/460946/doyreios-ippos-to-islam-sta-katechomena

ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ, ΤΜΗΜΑ. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - Τμήμα Αρχαιοτήτων. n.d. http://www.mcw.gov.cy/mcw/DA/DA.nsf/All/38CC8D2010A9DEA2C225726E003849C1?OpenDocument (accessed Μάρτιος Δευτέρα, 2020).

Αυξήθηκε ο πληθυσμός της Κύπρου. (2019, Ιούλιος Τετάρτη). Ανάκτηση Φεβρουάριος Δευτέρα, 2020, από Economy Today: https://economytoday.sigmalive.com/oikonomia/kypros/10781_ayxithike-o-plithysmos-tis-kyproy

Βικέτος, Α. (2013, Νοέμβριος 13). Βυζαντινολόγοι εντόπισαν σε φωτογραφίες κειμήλια από τη μονή του Απ. Ανδρέα. Ανάκτηση Ιανουάριος 25, 2020, από https://www.archaiologia.gr/blog/2013/11/28/κύπρος-δύο-βυζαντινολόγοι-εντόπισαν/

Βικέτος, Α.-Μ. (2015, Σεπτέμβριος 15). Η ιστορία της Παναγίας της Κανακαριάς και των περίφημων ψηφιδωτών της. Ανάκτηση Φεβρουάριος 29, 2020, από Αρχαιολογία και Τέχνες: https://www.archaiologia.gr/blog/2015/09/18/η-ιστορία-της-παναγίας-της-κανακαριάς/

Δρ. Γιώργος Φιλοθέου, Α. –Β. (2011, Οκτωβρίου 31). Μονές της Κύπρου, λειτουργούσες επί αιώνες. Ανάκτηση Φεβρουάριος 20, 2020, από ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ: https://www.pemptousia.gr/2011/10/mones-tis-kiprou-litourgouses-epi-e/

Ευριπίδου, Ν. (2014, Ιούλιος 20). Λεηλάτησαν την πολιτιστική και θρησκευτική μας κληρονομία. Ανάκτηση Μαρτίου 01, 2020, από SIGMALIVE: https://www.sigmalive.com/news/kypriako/145656/leilatisan-tin-politistiki-kai-thriskeftiki-mas-klironomia

Κύπρου, Ι. Α. (2019, Νοεμβρίου 27 ). Ιερά Μονή Αποστόλου Ανδρέα (ανδρική). Ανάκτηση Φεβρουάριος 12, 2020, από Εκκλησία της Κύπρου: https://churchofcyprus.org.cy/9184

Κύπρου, Ι. Α. (n.d.). Ἡ Ἱερά Μονή Χρυσοστόμου, εἰς Κουτσοβέντι. Ανάκτηση Ιανουάριος 28, 2020, από ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ: https://churchofcyprus.org.cy/47278

Κυρηνείας, Ι. Μ. (n.d.). Μητρόπολις Κυρηνείας. Ανάκτηση Φεβρουάριος Παρασκευή, 2020, από Ιερές Μονές: https://www.metropolisofkyrenia.org/monasteries/

Μιχάλης, Μ. (2017, February Sunday). Εκεί που σμίγει ο θρύλος με την ιστορία – Οδοιπορικό στο κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα. Ανάκτηση February Thursday, 2020, από Διάλογος: https://dialogos.com.cy/eki-pou-smigi-o-thrilos-me-tin-istoria-odiporiko-sto-kastro-tou-agiou-ilariona/

Μούδουρος, Ν. (2013, Οκτώβρης 15). Κεμαλισμός, Ισλαμ, Τουρκοκύπριοι: Δύσκολη σχέση. Ανάκτηση Φεβρουάριος 12, 2020, από Η ΤΟΥΡΚΟΚΥΠΡΙΑΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΡΑ: https://turkishcypriotstoday.wordpress.com/2013/10/15/

«ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ», Π. (2020, Ιανουάριος Πέμπτη). Πληθαίνουν τα κρούσματα βανδαλισμών σε Ορθόδοξους Ναούς στην Ελλάδα- Τί αναφέρει πρόσφατη έρευνα. Ανάκτηση Φεβρουάριος 13, 2020, από ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ-Διεθνές Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων: https://www.orthodoxianewsagency.gr/epikairotita/plithainoun-ta-krousmata-vandalismon-se-orthodoksous-naous-stin-ellada-ti-anaferei-prosfati-ereyna/

πάτερ Γεώργιος-Προσκυνητής. (2018, Απριλίου Δευτέρα, 23). Η Μονή Αγίου Γεωργίου του Σακκά στην κατεχόμενη Αγία Τριάδα Γιαλούσας. Ανάκτηση Ιανουάριος 23, 2020, από Προσκυνητής: https://proskynitis.blogspot.com/2018/04/blog-post_136.html

Πρωτοπαπά, Π. (21.04.2010 08:53, Απρίλιος Τετάρτη). Ο Άγιος Γεώργιος του Μεζερέ στον Καραβά. Ανάκτηση Φεβρουάριος Πέμπτη, 2020, από SIGMA LIVE: https://www.sigmalive.com/archive/simerini/analiseis/social/259174

ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ, ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΚΔ ΣΤΗ ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ. EMBASSY OF CYPRUS IN STOCKHOLM. 25th February 2020. http://www.mfa.gov.cy/mfa/embassies/embassy_stockholm.nsf/ecsw18_gr/ecsw18_gr?OpenDocument (accessed March 10th, 2020).

Συλλογικό. (n.d.). Ιερά Μονή Αντιφωνητή. Ανάκτηση Ιανουάριος 25, 2020, από BIGCYPRUS: https://www.bigcyprus.com.cy/el/destinations/agios-amvrosios/iera-moni-antifoniti

Τσίσσιος, Α. (2016, Μάρτης Πέμπτη). ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΑΙΡΕΣΕΩΝ - ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ. Ανάκτηση Απρίλιος Παρασκευή, 2017, από ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΘΕΟΥ: http://meagapitheou.blogspot.com/2017/06/1_29.html

Τσίσσιος, Α. (2019, Αύγουστος Κυριακή). «…Ετοίμη ἡ καρδία μου, ὁ Θεός, ἑτοίμη ἡ καρδία μου…». Ανάκτηση Φεβρουάριος Παρασκευή, 2020, από ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΘΕΟΥ: https://meagapitheou.blogspot.com/2019/08/nb.html

Τυρογιάννης, Κ. (2018, Ιούνιος Τρίτη). Οι αγνοούμενοι της Κύπρου. Ανάκτηση Ιανουάριος Δευτέρα, 2020, από HUFFPOST: https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-aynooemenoi-tes-keproe_gr_5b18f02ee4b099fa52f3edc6

Χατζητοφή, Τ. (n.d.). Ανάκτηση January 20, 2020, από http://www.smithsonianmag.com/travel/endagered-site-famagusta-walled-city-cyprus-54478493/?no-ist.

Konstantinou, G. (2015, 15 SEPTEMBER TUESDAY). ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ - THE MONASTERY OF AGIA PARASKEVI IN VASILIA. Ανάκτηση February 02, 2020, από Biodiversity of Cyprus by NGO Protection of the Natural Heritage and the Biodiversity of Cyprus: http://biodiversitycyprus.blogspot.com/2015/09/monastery-of-agia-paraskevi-in-vasilia.html

kypriakosxronografos@gmail.com. (2018, Αύγουστο Πέμπτη). Το Αρμενομονάστηρο του Αγίου Μακαρίου στον Πενταδάκτυλο. Ανάκτηση Ιανουάριος Πέμπτη, 2020, από Κυπριακός Χρονογράφος: https://xronografos.com/το-αρμενομονάστηρο-του-αγίου-μακαρίο/

info@nisosagion.com. (n.d.). Κύπριοι Άγιοι. Ανάκτηση Φεβρουάριος Τρλιτη, 2020, από "Νήσος Αγίων" Πύλη Εκκλησιαστικής Επικαιρότητας Κύπρου: https://www.nisosagion.com/index.php/2-joomla-specific-links/791-kyprioi-agioi

noctoc-noctoc.blogspot.com/2009/08/turkish-occupied-monastry-of-st.html. (2010, Ιουνίου 12). Η κατεχόμενη Μονή Αποστόλου Βαρνάβα ιδρυτή της Εκκλησίας της Κύπρου (με πλούσιο φωτογραφικό υλικό). Ανάκτηση Φεβρουάριος 01, 2020, από http://www.diakonima.gr/2010/06/12/η-κατεχόμενη-μονή-αποστόλου-βαρνάβα-ι/

  

Ταινίες

Cyprusmunicipalities (Σκηνοθέτης). (Jul 10, 2012). Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου [Ταινία].

Directed by Cyprusmunicipalities. (Jul 10, 2012). Η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου [Ταινία].

Euronews (Σκηνοθέτης). (Sep 20, 2018). Επαναπατρίστηκε η εικόνα του Αγίου Γεωργίου Καραβά [Ταινία].

Herodotus, D. (Σκηνοθέτης). (Monday, May 27, 2019 at 8:14 AM). ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ - ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ Ο ΚΥΠΡΙΟΣ [Ταινία].

Markoulis, K. (Σκηνοθέτης). (Feb 27, 2015). Άγιος Ιλαρίωνας ο νέος (κάστρο)... Κάρμι - Κερύνεια [Ταινία].

Markoulis, K. (Σκηνοθέτης). (Dec 18, 2017). το Μοναστήρι της Παναγίας του Τοχνίου στο κατεχόμενο χωριό Μάνδρες Αμμοχώστου [Ταινία].

Χάρτες

Μιχαήλ, Γ. (n.d.). ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΩΝ: Η καταστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς σε αριθμούς. Ανάκτηση February Friday, 2020, από Cyprus Times: https://cyprustimes.com/diadrastikos-chartis-katechomenon-i-katastrofi-tis-politistikis-mas-klironomias-se-arithmoys/

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Α»:

ΚΟΝΔΥΛΙΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΣ ΓΙΑ ΙΣΛΑΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤ΄ ΕΤΟΣ «ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ»:

«ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β»:

ΟΛΕΣ ΟΙ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ – ΜΝΗΜΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΝΑΦΕΡΘΕΙ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ

«ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ»:

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΚΥΠΡΟ