ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΘΕΟΥ: 15. ΠΕΡΙ ΤΑΠΕΙΝΩΣΕΩΣ

Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021

15. ΠΕΡΙ ΤΑΠΕΙΝΩΣΕΩΣ

1. Είπε ο αββάς Αντώνιος: Είδα όλες τις παγίδες του διαβόλου απλωμένες πάνω στη γη και στενάζοντας είπα: Ποιος άραγε μπορεί να τις προσπεράσει αυτές; Και άκουσα μια φωνή να μου λέει: Η ταπείνωση. Είπε πάλι: Όποιος δεν δοκίμασθηκε σε πειρασμούς δεν θα μπορέσει να μπει στη Βασιλεία του Θεού.

2. Έλεγε ο αββάς Αρσένιος: Πολλές φορές μετάνιωσα γιατί μίλησα, ενώ ποτέ (δεν μετάνιωσα) γιατί σιώπησα.

3. Είπε ο αββάς Ποιμήν με την κοίμηση του αββά Αρσενίου: Μακάριος είσαι αββά Αρσένιε, γιατί έκλαυσες τον εαυτό σου σ’ αυτόν τον κόσμο. Όποιος δεν κλαίει τον εαυτό του εδώ, θα τον κλαίει εκεί αιώνια. Είτε λοιπόν εδώ εκούσια, είτε εκεί από τα βάσανα της κολάσεως, είναι αδύνατο να μην κλάψει κανείς.

4. Ρωτήθηκε ο αββάς Αμμωνάς τι είναι «η στενή και τεθλιμμένη οδός[1]». Και αποκρίθηκε: Η στενή και τεθλιμμένη οδός είναι να πολεμάει ο άνθρωπος τους λογισμούς του και να κόβει τα δικά του θελήματα από αγάπη για τον Θεό. Και αυτό σημαίνει το ρητό: Εγκαταλείψαμε εμείς τα πάντα και σε ακολουθήσαμε[2].

5. Έλεγε ο αββάς Επιφάνιος: Η Χαναναία κραυγάζει[3] και εισακούεται. Η αιμορροούσα σωπαίνει[4] και καλοτυχίζεται. Ο Φαρισαίος μιλάει δυνατά και καταδικάζεται. Ο Τελώνης ούτε ανοίγει το στόμα και δικαιώνεται[5].

6. Είπε ο άββας Ευάγριος: Αρχή σωτηρίας είναι το να καταδικάζεις τον εαυτό σου.

7. Είπε ο αββάς Καρίων: Υποβλήθηκα σε πολύ περισσότερους κόπους από τον γιο μου Ζαχαρία και δεν έφθασα στα μέτρα που έφθασε αυτός με την ταπείνωση και την σιωπή του.

8. Είπε ο αββάς Ησαΐας: Η αγάπη για την ανθρώπινη δόξα γεννά την απάτη. Ενώ η κατάργησή της με την ταπείνωση μεγαλώνει τον φόβο του Θεού στην καρδιά. Μη ζητήσεις να γίνεις φίλος των ενδόξων της γης, για να μην ατονήσει μέσα σου η δόξα του Θεού.

9. Είπε άλλοτε: Αυτός που απέκτησε ταπεινοφροσύνη, έχει τη συνείδηση των δικών του αμαρτιών. Αν μάλιστα συμπορευθεί και το πένθος με την ταπεινοφροσύνη και παραμείνουν μέσα του και οι δυο αρετές, διώχνουν από την ψυχή του κάθε δαιμονικό λογισμό και τρέφουν την ψυχή με τη δική της αξία και με τις άγιες αρετές. Αυτός που έχει πένθος και ταπεινοφροσύνη αδιαφορεί για τους ονειδισμούς από μέρους των ανθρώπων γιατί αυτές οι αρετές είναι η πανοπλία του και τον προφυλάσσουν από την οργή και την εκδίκηση και τον διδάσκουν να υπομένει όσα του συμβαίνουν. Αλήθεια, ποια ντροπή ή θυμός μπορούν να πλησιάσουν τον άνθρωπο, ο οποίος πενθεί ενώπιον του Θεού για τις αμαρτίες του;

10. Είπε επίσης: Η συνειδητή παράδοση του εαυτού μας στο Θεό, και η υπακοή στις εντολές Του με ταπείνωση, φέρνουν την αγάπη και η αγάπη φέρνει την απάθεια.

11. Ρώτησαν τον αββά Ησαΐα τι είναι ταπείνωση, κι εκείνος είπε: Ταπείνωση είναι να θεωρούμε τον εαυτό μας πιο αμαρτωλό απ’ όλους τους ανθρώπους και να εξουθενώνουμε τον εαυτό μας ότι τίποτε το καλό δεν κάναμε ενώπιον του Θεού. Και η εργασία της ταπείνωσης είναι η εξής:

Να σιωπούμε, να μη ψηφίζουμε τον εαυτό μας σε καμιά περίπτωση, να μην είμαστε φιλόνικοι, να είμαστε έτοιμοι για υποταγή, με το βλέμμα χαμηλωμένο, τον θάνατο να έχουμε προ-οφθαλμών, να μην χρησιμοποιούμε το ψέμα και τον αργό λόγο. Να μην αντιμιλούμε στον μεγαλύτερο, να μη θέλουμε να περάσει ο λόγος μας, να υπομένουμε τις περιφρονήσεις, να μισήσουμε στην ανάπαυση, να βιάζουμε τον εαυτό μας σε κάθε περίπτωση, να είμαστε νηφάλιοι, να κόψουμε το θέλημά μας, να μην προκαλούμε κανέναν και να μη φθονούμε κανένα.

12. Είπε πάλι: Εκείνος που αποκτά την ταπεινοφροσύνη, παίρνει επάνω του το σφάλμα του αδελφού του, λέγοντας, εγώ έσφαλα. Ενώ εκείνος που καταφρονεί τον αδελφό του, πιστεύει ότι ο ίδιος είναι σοφός και κατηγορεί και ελέγχει τον πλησίον του. Εκείνος όμως που μέμφεται τον εαυτό του δεν πληγώνει ποτέ κανέναν.

13. Είπε ο αββάς Ησαΐας για την ταπεινοφροσύνη: Ας θυμόμαστε Αυτόν που δεν είχε να γείρει το κεφάλι[6]. Κατάλαβέ το άνθρωπε και μη μεγαλοφρονείς. Ποιος είναι και τι έγινε για σένα ο Δεσπότης σου; Ξένος και άστεγος. Ω, η άφατη φιλανθρωπία Σου, Κύριε! Γιατί τόσο πολύ ταπεινώθηκες για μένα το πλάσμα Σου!

Εάν Αυτός που με τον Λόγο Του, δημιούργησε τα πάντα δεν έχει που να γείρει το κεφάλι, για ποιον λόγο να περισπάσαι, στην απόκτηση κτημάτων; Γιατί τυφλώνεσαι από την απληστία[7]; Γιατί κυνηγάς φαντασίες; Γιατί δεν μαζεύεις και δεν κάνεις δικό σου τον πλούτο που μας περιμένει εκεί; Τα πάντα να γνωρίζεις και να κάνεις κτήμα σου το καλό[8].

14. Έλεγε ο αββάς Ιωάννης: Η πόρτα του ουρανού είναι η ταπείνωση. Και οι πατέρες μας, περνώντας με χαρά μέσα από πολλές καταφρονήσεις, μπήκαν στην πόλη του Θεού. Είπε επίσης: Η ταπεινοφροσύνη και ο φόβος του Θεού είναι πάνω απ’ όλες τις αρετές.

15. Είπε ο Ιωάννης ο Κολοβός ότι κάποιος γέροντας προχωρημένος στην πνευματική ζωή έγινε έγκλειστος, αλλά ήταν πολύ γνωστός στους κατοίκους της πόλεως και είχε μεγάλη φήμη. Του ανακοινώθηκε λοιπόν ότι κάποιος άγιος άνθρωπος είναι ετοιμοθάνατος. Του ζήτησαν να πάει να τον ασπασθεί πριν κοιμηθεί. Ο γέροντας σκέφθηκε: Αν πάω μέρα, θα τρέχουν από πίσω μου οι άνθρωποι και θα μου γίνει πολλή δόξα και δεν αναπαύομαι σε τέτοια πράγματα. Θα βγω το βράδυ, που δεν θα με δει κανείς. Βγήκε πράγματι αργά το βράδυ από το κελί του καθώς ήθελε να μην τον δουν. Και να που στέλλονται από το Θεό δυο άγγελοι με λαμπάδες που έφεγγαν προς αυτόν. Έτσι όλη η πόλη βλέποντας την λαμπρότητα αυτή, έτρεξαν να τον δουν. Όσοι λοιπόν ήταν αποφασισμένος να αποφύγει τη δόξα των ανθρώπων, τόσο πιο πολύ δοξάσθηκε. Στο πρόσωπο του εκπληρώθηκε το ρητό: Όποιος υψώσει τον εαυτό του θα ταπεινωθεί και όποιος ταπεινώσει τον εαυτό του θα υψωθεί[9].

16. Είπε ο αββάς Ιωάννης ο Θηβαίος: Οφείλει ο μοναχός πάνω απ’ όλα ν’ αποκτήσει την ταπεινοφροσύνη, γαιτί αυτή είναι η 1η εντολή του Σωτήρος που είπε: Μακάριοι όσοι έχουν ταπεινό φρόνημα, γιατί η δική τους είναι η Βασιλεία των Ουρανών[10].

17. Ρώτησε αδελφός τον αββά Κρόνιο: Με ποιον τρόπο φθάνει ο άνθρωπος στην ταπεινοφροσύνη; Με τον φόβο του Θεού, απαντά ο γέροντας. Και τι κάνοντας φθάνει κανείς στο φόβο του Θεού; Όπως τα βλέπω εγώ λέει ο γέροντας: Με το να περιμαζεύει τον εαυτό του από κάθε τι και να τον δίνει σε κόπο σωματικό με όσο δύναμη έχει, και να θυμάται την έξοδό του από τον κόσμο αυτό και την κρίση του Θεού.

18. Είπε ο αββάς Ματώης: Όσο περισσότερο προσεγγίζει ο άνθρωπος τον Θεό, τόσο πιο πολύ αμαρτωλό χαρακτηρίζει τον εαυτό του. Ο προφήτης Ησαΐας όταν είδε τον Θεό αποκαλούσε τον εαυτό του ταλαίπωρο και βρωμερό[11].

19. Αδελφός ρώτησε ένα γέροντα: Είναι καλό να κάνει κανείς πολλές μετάνοιες; Κι απάντησε ο γέροντας: Βλέπουμε πως ο Θεός φάνηκε στον Ιησού του Ναυή, όταν ήταν πεσμένος με το πρόσωπο στη γη[12].

20. Μην πιστέψεις μέσα σου πως επαγρυπνείς για την σωτηρία σου πιο πολύ απ’ τον αδελφό σου και πως είσαι πιο ασκητικός απ’ αυτόν, αλλά μ’ ένα πνεύμα πτώχειας εν Χριστώ[13], και με αγάπη ανυπόκριτη, να είσαι υποταγμένος στη χάρη του Χριστού για να μην σε βρει πνεύμα υπερηφάνειας και χάσεις τον κόπο σου. Γιατί έχει γραφεί: Αυτός που νομίζει ότι στέκεται καλά στα πόδια του, ας προσέξει μην πέσει[14]. Να είναι αρτυμένη η ζωή σου με αλάτι μέσα στο πνεύμα του Κυρίου[15].

21. Σ’ άλλο γέροντα έλεγαν οι δαίμονες: Θέλεις να δεις τον Χριστό; Κι εκείνος τους είπε: Να χαθείτε και εσείς και αυτά που λέτε. Εγώ πιστεύω στο Χριστό μου που είπε: Εάν σας πει κάποιος, να εδώ ο Χριστός, να, εκεί ο Χριστός, μην πιστέψετε[16]. Κι αμέσως εξαφανίστηκαν.

22. Είπε κάποιος γέροντας: Εάν κανείς με φόβο Θεού και με ταπείνωση προστάξει κάποιον αδελφό να κάνει κάτι, ο λόγος εκείνος που βγαίνει για τον Θεό, κάνει τον αδελφό να υποταχθεί και να φτιάξει αυτό που του ορίζουν να κάνει. Εάν όμως κάποιος θέλει να προστάξει τον αδελφό όχι με φόβο Θεού, αλλά να επιβληθεί επιτακτικά ως εξουσία, ο Θεός που βλέπει τα βαθύτερα της καρδίας, δεν πληροφορεί τον αδελφό ν’ ακούσει, διότι είναι φανερό το έργο που γίνεται για τον Θεό, φανερό επίσης αυτό που γίνεται με διάθεση να επιβληθείς στον άλλο. Του Θεού το έργο γίνεται με ταπείνωση και με ήπιο τρόπο, ενώ εκείνο που γίνεται επιτακτικά, είναι όλο θυμό και ταραχή, γιατί προέρχεται από τον πονηρό.

23. Είπε γέροντας: Αν ο μυλωνάς δεν έβαζε σκέπασμα στα μάτια του ζώου, τότε θα γύριζε το ζώο και θα έτρωγε την αξία που θα έβγαζε με τη δουλειά. Έτσι και εμείς κατ’ οικονομίαν Θεού, δεχόμαστε από το Θεό σκεπάσματα, για να μην βλέπουμε τα καλά που κάνουμε και καλοτυχίσουμε τους εαυτούς μας και εξαιτίας αυτού χάσουμε τον μισθό μας. Γι’ αυτό κάθε τόσο είμαστε στην επήρεια ρυπαρών λογισμών. Και βλέπουμε μόνο τους ρυπαρούς λογισμούς, για να κατακρίνουμε τους εαυτούς μας. Έτσι αυτοί οι ρυπαροί λογισμοί γίνονται σκεπάσματα στο λίγο καλό που έχουμε. Και όταν ο άνθρωπος κατηγορήσει τον εαυτό του, δεν χάνει τον μισθό του.

24. Ρώτησαν έναν γέροντα: Πως λένε μερικοί ότι βλέπουν οπτασία αγγέλων; Και αποκρίθηκε: Ευτυχής είναι εκείνος που βλέπει πάντοτε τις αμαρτίες του.

25. Είπε κάποιος γέροντας: Εάν φροντίζουμε για την ταπεινοφροσύνη, δεν θα χρειαζόμασταν παιδαγωγικές τιμωρίες. Όλα τα δεινά μας βρίσκουν, επειδή έχουμε υπερηφάνεια. Γιατί, αν στον απόστολο, για να μην υπερηφανευθεί δόθηκε υπηρέτης του σατανά για να τον ταλαιπωρεί[17] , πόσο περισσότερο θα δοθεί σ’ εμάς τους φαντασμένους ο ίδιος ο σατανάς για να μας ποδοπατεί, ώσπου να ταπεινωθούμε;

26. Είπε γέροντας: Δεν είναι ταπεινός στο φρόνημα αυτός που ταπεινολογεί, αλλ’ εκείνος που δέχεται με χαρά τις βρισιές και ατιμίες από τον πλησίον του.

27. Είπε γέρων: Εάν δεν έχεις ταπείνωση πνευματική ή προσευχή πνευματική, απόκτησε αυτά έστω και σωματικά. Και με τα σωματικά θα σου έρθουν και τα πνευματικά αλλιώς κοπιάζεις άδικα.

28. Έλεγε κάποιος από τους πατέρες μια παραβολή για την ταπεινοφροσύνη, πως είπαν δηλαδή οι κέδροι στα καλάμια: Πως εσείς ενώ είστε ασθενικά και αδύναμα δεν σπάζετε τον χειμώνα, ενώ εμείς παρόλο που είμαστε τόσο μεγάλοι σπάζουμε, μερικές φορές μάλιστα και ξεριζωνόμαστε; Και αποκρίθηκαν τα καλάμια λέγοντας: Εμείς όταν έρθει κακοκαιρία και φυσήξουν οι άνεμοι, γέρνουμε μαζί με τον άνεμο, πότε έτσι, πότε αλλιώς και γι’ αυτό δεν σπάζουμε. Εσείς όμως, επειδή αντιστέκεστε στους ανέμους, κινδυνεύετε». Αυτά έλεγε ο γέροντας για να διδάξει πως όταν υβριστούμε, πρέπει να παραμερίζουμε, να δίνουμε τόπο στην οργή, να μην ερχόμαστε σε αντίθεση και πέφτουμε σε ανάρμοστους λογισμούς και ενοχλήσεις.