4. Α’ ΚΥΡΙΑΚΗ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ 1, 44 - 52

«Τῇ ἐπαύριον ἠθέλησεν ὁ  Ἰησοῦς ἐξελθεῖν εἰς τὴν Γαλιλαίαν· καὶ εὑρίσκει Φίλιππον καὶ λέγει αὐτῷ· ἀκολούθει μοι. ἦν δὲ ὁ Φίλιππος ἀπὸ Βηθσαϊδά, ἐκ τῆς πόλεως  Ἀνδρέου καὶ Πέτρου. εὑρίσκει Φίλιππος τὸν Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· ὃν ἔγραψε Μωϋσῆς ἐν τῷ νόμῳ καὶ οἱ προφῆται, εὑρήκαμεν,  Ἰησοῦν τὸν υἱὸν τοῦ  Ἰωσὴφ τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ. καὶ εἶπεν αὐτῷ Ναθαναήλ· ἐκ Ναζαρὲτ δύναταί τι ἀγαθὸν εἶναι; λέγει αὐτῷ Φίλιππος· ἔρχου καὶ ἴδε. εἶδεν ὁ  Ἰησοῦς τὸν Ναθαναὴλ ἐρχόμενον πρὸς αὐτὸν καὶ λέγει περὶ αὐτοῦ· ἴδε ἀληθῶς  Ἰσραηλίτης ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστι. λέγει αὐτῷ Ναθαναήλ· πόθεν με γινώσκεις; ἀπεκρίθη  Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· πρὸ τοῦ σε Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε. ἀπεκρίθη Ναθαναὴλ καὶ λέγει αὐτῷ· ραββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ  Ἰσραήλ. ἀπεκρίθη  Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· ὅτι εἶπόν σοι, εἶδόν σε ὑποκάτω τῆς συκῆς, πιστεύεις; μείζω τούτων ὄψει. καὶ λέγει αὐτῷ· ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπ’ ἄρτι ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῳγότα, καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας ἐπὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου.…».

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ – ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Η Κυριακή των Α’ Νηστειών, ονομάζεται Κυριακή της Ορθοδοξίας και είναι ημέρα χαράς και αναστάσιμης πανηγύρεως για την Εκκλησία μας.

Η Εκκλησία του Χριστού, η πανώρια αυτή Νύμφη του Χριστού, και στην οποία «ευφραίνεται ο Νυμφίος» Ησαΐα (62, 5), νίκησε την πλάνη και το ψεύδος των αιρέσεων και κυριάρχησε η πίστη της, η Ορθοδοξία, όχι ως απλή θεωρητική διατύπωση, αλλά ως Αλήθεια βιούμενη, ως «εν Χριστώ» ζωή, στις καρδιές των αγίων της. Προσκυνούμε την Α’ Κυριακή των Νηστειών και πάντοτε, την «…Άχραντον Εικόνα…» του ενανθρωπήσαντος Υιού και Λόγου του Θεού, της Υπεραγίας ημών Θεοτόκου και πάντων των Αγίων που ευαρέστησαν το Θεό. Τιμούμε και προσκυνούμε τα σύμβολα των Αγίων Παθών του Κυρίου μας και προ πάντων τον Τίμιο Σταυρό.

Σύμπασα η Εκκλησία εορτάζει με κάθε λαμπρότητα, με κύριο  χαρακτηριστικό του εορτασμού την περιφορά των ιερών εικόνων και την ανάγνωση του Συνοδικού της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου σε όλους τους ναούς.

Όπως είναι γνωστό το πρόβλημα της εικονομαχίας το προκάλεσαν παράγοντες και εκ των έσω αλλά εκ των έξω από τη ορθοδοξία. Ο Ιουδαϊσμός και ο Ισλαμισμός θεωρούν τον εικονισμό ως ειδωλολατρία. Γενικά η λαοί της Μέσης Ανατολής απεχθάνονται την εικονική τέχνη, γι’ αυτό και πέρασε αυτή η νοοτροπία στις θρησκείες τους.

Η προσκύνησης των εικόνων, δεν είναι ειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους εικονομάχους. Δεν είναι, όχι, γιατί η τιμή απευθύνεται προς το εικονιζόμενο πρόσωπο, καθότι «…η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει…» (Μ.Βασίλειος) και «…Προσκυνούμεν δε ταις εικόσιν ου τη ύλη προσφέροντες την προσκύνησιν, αλλά δι΄αυτών τοις εν αυταίς εικονιζομένοις…» (Ι. Δαμασκηνός). Η  ευλογία και η χάρη που λαμβάνει ο πιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό ιερό πρόσωπο και όχι από την ύλη της εικόνας.

Η αγία μας Εκκλησία εικονίζει στο ξύλο ή στο τοίχο και αποδίδει τιμές και προσκύνηση στη μορφή του Κυρίου μας, στα άγια πάθη Του, το Σταυρό Του, τον θάνατο, την Ταφή, την Ανάσταση και Ανάληψη Του αλλά και σε πολλές άλλες σκηνές από τη ζωή και το έργο Του, για να μας θυμίζει ότι έγινε άνθρωπος για μας. Αυτά που μελετούμε και ακούμε μπορούμε και να τα βλέπουμε στην «άχραντον εικόνα Του» και βλέποντάς τα, να έχουμε διαρκή μέσα μας την μνήμη του Θεάνθρωπου Χριστού και να αναγόμαστε στο θεανθρώπινο πρόσωπό Του. Η Εκκλησία τα έκανε όλα αυτά για να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε και τον τρόπο, με τον οποίο ο Κύριος απειργάσθη τη σωτηρία μας.

Επίσης, για να μας προετοιμάσει η Εκκλησία μας ότι το ανθρώπινο σώμα είναι προορισμένο να μετάσχει μαζί με την ψυχή, στη ζωή και τη δόξα του Χριστού, να γίνει σώμα δόξης, κατοικητήριο φωτός και ωραιότητος, ντυμένο «…αφθαρσίας ευπρέπειαν…», εικονίζει και τις μορφές των Αποστόλων, Μαρτύρων, Οσίων, Ιεραρχών, Διδασκάλων, όσων έλαμψαν με την ευσέβεια και την αρετή τους και έζησαν «…κατά Θεόν…». Όλοι αυτοί έλαβαν την χάρη του Αγίου Πνεύματος και εθεώθησαν, γι’ αυτό και προσκυνούμε τις εικόνες τους και επικαλούμαστε τη βοήθειά τους.

Η δε προσκύνηση και η τιμή των εικόνων, «διαβαίνει επί το πρότυπον».

Οι Άγιοι έζησαν «…εν Αγίω Πνεύματι…»! Η ανθρώπινη φύση σ’ αυτούς ενώθηκε με τη θεία Χάρη και έτσι εικονίζουν τη σάρκωση. Και επειδή οι Άγιοι υπάρχουν σ’ όλες τις εποχές, στα πρόσωπά τους διαιωνίζεται η σάρκωση του Χριστού και η θέωση του ανθρώπου.

Στα σώματα τους ενοικεί η Χάρης του Θεού και μετά τον θάνατόν τους, όταν το σώμα χωρισθεί από τη ψυχή. Γι’ αυτό ευωδιάζουν τα λείψανα τους κι εμείς τα προσκυνούμε, γιατί προχέουν Χάρη Θεού, μας βοηθούν να πραγματοποιήσουμε κι εμείς το θεανθρώπινο μυστήριο στον εαυτό μας. Κατά τον ίδιο τρόπο προσκυνούμε και τιμούμε τα ενδύματά τους ή άλλα αντικείμενα, που ήλθαν σ’ επαφή με αυτούς, γιατί δια των Αγίων αγιάζεται και η ύλη, κάτι το οποίο δέχεται η Εκκλησία, αλλά απορρίπτουν οι εικονομάχοι.

Οι αιρετικοί πολέμησαν και βεβήλωσαν  τις άγιες εικόνες, του Χριστού και των αγίων με επιχειρήματα της λογικής του πεπτωκότος ανθρώπου, που πηγάζουν από την εμπαθή διάνοια τους, γιατί έζησαν χωρίς τη Χάρη του Θεού. Γνώριζαν το Χριστό κατά σάρκα μόνο. Όσοι τον γνώριζαν χωρίς τον θείο φωτισμό έλεγαν: «…Ιδού άνθρωπος φάγος και οινοπότης…». Αυτοί που τον γνώρισαν «…εν Πνεύματι Αγίω…», τον είδαν ως τον «…Κύριον της δόξης...» Α’ Κορ. (2, 8).

Η «…εν πνεύματι…» γνώση προϋποθέτει κάθαρση και υπακοή στην Εκκλησία. Ο Χριστός αποδείχθηκε Θεός και Σωτήρας σε όσους φωτίζονταν από το Άγιο Πνεύμα.

Αυτή η «…εν Αγίω Πνεύματι…» πίστη για τον Χριστό είναι το φρόνημα της Ορθοδοξίας, που είναι και το νόημα της σημερινής Κυριακής: Η ορθή πίστη, η ενυπόστατη Αλήθεια, που αναφέρεται στο πρόσωπο του Θεάνθρωπου Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Τον πιστεύουμε «ορθοδόξως» ότι είναι «…ο εκ Πατρός εκλάμψας Υιός αρρήτως και εκ γυναικός ετέχθη διπλούς τη φύσει…», τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος.

Η Ορθοδοξία καθοδηγούμενη από το Άγιο Πνεύμα είναι η ΜΟΝΗ που  έχει ορθή για το «μέγα της ευσέβειας μυστήριο» όπως το αποκαλεί ο απ. Παύλος, της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, Κυρίου Ιησού Χριστού.

Η Εκκλησία μας πολεμήθηκε και «απ’ έξω» αλλά και «από μέσα» αλλά και πολεμείται. Η αγία μας Εκκλησία επικράτησε αλλά και επικρατεί τώρα και στους αιώνας.

ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ

Κυριακή της Ορθοδοξίας – Α’ Κυριακή των Νηστειών – το ιερό Ευαγγέλιο εκφράζει πολύ χαρακτηριστικά το νόημα και την εμπειρία της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, που είναι η μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία.

Στο σημερινό Ευαγγέλιο μπορούμε να πούμε ότι ο Χριστός ξεκινά την ίδρυση του θεανθρώπινου Σώματός Του, της Εκκλησίας, ώστε και αυτή με τη σειρά της να δημιουργήσει ανθρώπους «κατά χάριν».

Η εμπειρία της εν Χριστώ ζωής

Κάποια ημέρα ο Κύριος, αφού είχε ήδη καλέσει στο αποστολικό αξίωμα τους δυο πρώτους μαθητές του, τον Ανδρέα και τον Πέτρο, βρίσκει τον Φίλιππο, που καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας, την πατρίδα του Ανδρέα και του Πέτρου, και του λέει: Ακολούθησέ με. Ο Φίλιππος, γοητευμένος από την πρώτη αυτή επικοινωνία του με τον Κύριο, δεν μπορεί να κρατήσει τη χαρά της εμπειρίας του αυτής μόνο για τον εαυτό του. Τρέχει λοιπόν στο φίλο Ναθαναήλ και του λέει με ενθουσιασμό: Βρήκαμε Εκείνον για τον Οποίον έγραψε ο Μωυσής και προανήγγειλαν οι προφήτες. Είναι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ. Αλλά ο Ναθαναήλ απορεί: Είναι δυνατόν από το κακόφημο αυτό χωριό να βγει κάτι καλό; Και ο Φίλιππος του απαντά: Έλα και, όταν Τον δεις, θα πεισθείς!

Πώς όμως ο Φίλιππος ήταν τόσο βέβαιος ότι ο Ιησούς ήταν ο Μεσσίας; Πώς πείσθηκε μέσα από μία σύντομη γνωριμία γι’ αυτό; Τι είδε μέσα σε λίγες ώρες ο Φίλιππος; Θαύματα εντυπωσιακά δεν είδε. Τι ήταν λοιπόν αυτό που είδε;

Ο Φίλιππος είδε το ακτινοβόλο πρόσωπο του Κυρίου, που τον ενέπνευσε. Και μόνο η θέα του προσώπου Του αρκούσε για να πιστεύσει. Και μόνο η ακοή των θαυμαστών λόγων Του αρκούσε για να κατανοήσει, ότι Αυτός ήταν η προσδοκία της καρδιάς του. Βλέποντας τον Ιησού Χριστό αισθάνθηκε ότι κάτι το διαφορετικό είχε, κάτι ανώτερο έκρυβε. Αισθάνθηκε την αγιότητά του, τη χάρη Του. Καθώς Τον άκουγε να του μιλά, κατανοούσε ότι ποτέ άλλοτε δεν του είχε μιλήσει κανείς με τόση σοφία. Η φωνή του Κυρίου θέρμαινε το εσωτερικό του και δημιουργούσε μέσα στην ψυχή του ιερά συναισθήματα, μια συγκίνηση μοναδική, μια αγάπη πρωτόγνωρη, μια πίστη δυνατή. Γι’ αυτό και αμέσως μόλις φλογίσθηκε η καρδιά του από την αγάπη προς τον Κύριο, θέλησε αυτή την εμπειρία να τη μεταλαμπαδεύσει στον φίλο του.

«…Ακολούθει μοι…»

Λέγει ο Κύριος στον Φίλιππο «…Ακολούθει μοι…» και ο Φιλιππός αποδέχεται την πρόσκληση και ακολουθεί τον Χριστό.

Βρίσκει τον Φίλιππο ο Χριστός και όχι ο Φίλιππος τον Χριστό. Αν ο Χριστός δεν βρει τον άνθρωπο, ο άνθρωπος δε μπορεί να βρει τον Θεό. Ο Θεός αναζητεί τον κάθε άνθρωπο για να τον σώσει. Όπως είπε και στους μαθητές Του, «…ουχ υμείς εξελέξασθε, αλλ’ εγώ εξελεξάμην υμάς…» (Ιωα. 15, 16)

Το «…Ακολούθει μοι…» προς τον Φίλιππο, είναι ποτήρι πικρό, βάπτισμα στο αίμα του Μαρτυρίου, είναι η νέκρωση που οδηγεί στην Ανάσταση, στο «…συν Κυρίω εσόμεθα…». 

Το «…Ακολούθει μοι…» είναι άρση σταυρού, πορεία πάθους, οδύνης και πτώχειας, κακοπάθειας, νηστείας, αγρυπνίας, διωγμών και ποικίλων κινδύνων.

Ο Φίλιππος με την προθυμία του ν’ ακολουθήσει το Χριστό, βεβαιώνει και τον Ναθαναήλ ότι «…ευρήκαμεν Ιησούν…», Αυτόν που ανέμεναν να έρθει, τον προσδοκώμενο. Δεν μπορεί να εκφράσει με λόγια τον πλούτο που βρήκε. Δεν περιγράφεται με λόγια αυτό που ζει κανείς για το Χριστό. Γι’ αυτό και λέγει στον Ναθαναήλ «…έρχου και ίδε…» για να σχηματίσει και αυτός προσωπική πείρα για το Χριστό.

Ο Χριστός καλεί τους πάντες, αλλά η «κατά κόσμον» μεγάλοι και σπουδαίοι δεν επιθυμούν να τον ακολουθήσουν. Δεν θέλουν τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, «δια το είναι αυτούς σάρκας».

Αυτοί που θα δεχθούν την κλήση, θα αποτελέσουν το ανθρώπινο μέρος της Εκκλησίας, που θα δεχθεί τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος – δηλ. το θείο μέρος – για να πραγματοποιηθεί το θεανθρώπινο, και όταν θα δεχθούν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, θα γίνουν «Σώμα Χριστού».

Όταν ο άνθρωπος καθαριστεί εσωτερικά και πλησιάσει τον Χριστό, θα βλέπει τα αθέατα, θα του αποκαλύπτονται ουράνια μυστήρια και δεν θα θέλει να απομακρυνθεί απ’ Αυτόν. Ο Ναθαναήλ είχε άδολη καρδιά και ήταν αληθινός Ισραηλίτης όπως είπε γι’ αυτόν ο Χριστός.

«…Είναι ανοιχτοί οι ουρανοί…»

Καθώς λοιπόν είδε ο Κύριος τον Ναθαναήλ να έρχεται προς Αυτόν, λέει: Να ένας γνήσιος Ισραηλίτης, ο οποίος δεν έχει πονηριά μέσα του. Ο Ναθαναήλ απορεί: Πού με γνωρίζεις, Κύριε; Και ο Χριστός του απαντά: Πριν σε φωνάξει ο Φίλιππος, σε είδα εκεί κάτω από τη συκιά. Τότε ο Ναθαναήλ σε μία έκρηξη θαυμασμού του λέει: Διδάσκαλε, πράγματι, εσύ είσαι ο Υιός του Θεού, ο βασιλιάς του Ισραήλ που περιμέναμε.

Πιστεύεις, επειδή σου είπα ότι σε είδα κάτω από τη συκιά; του αποκρίνεται ο Ιησούς. Θα δεις και πιο θαυμαστά πράγματα. Σας διαβεβαιώνω ότι από τώρα που κατά τη βάπτισή μου άνοιξαν οι ουρανοί, θα τους δείτε κι εσείς ανοιγμένους και τους αγγέλους του Θεού να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν στον Υιό του Θεού για να υπηρετούν Αυτόν και την Εκκλησία Του.

Αυτά ακριβώς τα τελευταία λόγια του Κυρίου μας εκφράζουν επιγραμματικά το βαθύτερο νόημα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας. Διότι τι είναι η Ορθοδοξία μας;

Δεν είναι μόνο η αληθινή πίστη, αλλά είναι η μοναδική δυνατή εμπειρία της αγιότητας, είναι οι ανοικτοί ουρανοί στον δρόμο προς τη θέωση.

Διότι μόνο μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία κάθε πιστός μπορεί να έχει αυτή την εμπειρία των ανοικτών ουρανών. Αυτούς τους ουρανούς τους άνοιξε ο Κύριος με την ενανθρώπησή Του, το κοσμοσωτήριο έργο Του, το πάθος Του, την Ανάσταση και την Ανάληψή Του. Αλλά αυτόν ακριβώς τον δρόμο της θεώσεως, μπορεί να τον βαδίσει πλέον και κάθε άνθρωπος μόνο μέσα στη μία αληθινή Εκκλησία του Χριστού, την Ορθόδοξη. Μόνο μέσα στην Ορθοδοξία μπορούν οι πιστοί να δέχονται τη Χάρη του Χριστού, να κοινωνούν το Σώμα και το Αίμα του, να επικοινωνούν με τους αγίους και τους αγγέλους, να προσεγγίζουν τον ίδιο τον Θεό.

Ας ζούμε καθημερινά, μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, τους ανοικτούς ουρανούς. Ας διατρανώνουμε το μυστήριο που ζούμε: ότι μόνο στην Ορθοδοξία υπάρχει ο δρόμος προς τον ουρανό, υπάρχει η χάρις, η εμπειρία, η κοινωνία, η θέωση.