ΨΑΛΜΟΣ 4. Δ'.

«…Εἰς τὸ τέλος...» η φράση αυτή η οποία ξεκινά ο ψαλμός, οι πατέρες αλληγορώντας, την απέδωσαν στο τέλος του κόσμου, άρα όσοι ψαλμοί ξεκινούν μ’ αυτήν τη φράση είναι προφητικοί, Μεσσιακοί.   

Ο ψαλμός αυτός είναι εσπερινή προσευχή, ενός ανθρώπου, αδίκως καταδιωκούμενου, ο οποίος όμως ελπίζει  παρά τους διωγμούς του στο Θεό και είναι ήρεμος. Ο Δαβίδ εδώ αισθάνεται λιγότερο τη μόνωσή του, υψώνει την κεφαλή του και τηρεί γλώσσα αγέρωχο προς τους εχθρούς του.

Διαιρείται σε τρία μέρη:

1. Στιχ. 2: Ο Δαβίδ απευθύνεται εις το Θεό.
2. Στιχ. 3-6: Στρέφεται προς τους εχθρούς του.
3. Στιχ. 7-9: Ο Δαβίδ απευθύνεται και πάλι εις το Θεό.

Πρώτη στροφή: στίχ. 2

Ο Δαβίδ αναφέρεται εις το Θεό.

Ψαλ. 4,2  -  Ἐν τῷ ἐπικαλεῖσθαί με εἰσήκουσάς μου, ὁ Θεὸς τῆς δικαιοσύνης μου· ἐν θλίψει ἐπλάτυνάς με. οἰκτείρησόν με καὶ εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου.

Ψαλ. 4,2  (Νεοελληνική απόδοση) - Κύριε ο Θεός, εσύ με προστατεύεις και αποδίδεις στο δίκαιον μου. Όσες φορές προηγουμένως δια της προσευχής σε είχα επικαλεσθεί με ήκουσες. Διέλυσες την ψυχική μου στενοχώρια και έδωσες άνεση εις την ψυχή μου. Και τώρα σπλαχνίσου με, Κύριε· άκουσε και κάμε δεκτή την προσευχή μου.

Ερμηνεία – «…Ἐν τῷ ἐπικαλεῖσθαί με εἰσήκουσάς μου…». Εδώ εκφράζοντας τα μελλοντικά γεγονότα ως παρελθοντικά, αποβλέπουμε την ακαμπτη πίστη του Δαβίδ εις την ευμενή ακρόαση του Θεού, μέσα από γεγονότα των δύο του φίλων Χουσί και Βερζελλί. Ο μεν Χουσί παραμένοντας πλησίον του Αβεσσαλώμ προσωποποιούμενος το φίλο, μαθαίνοντας έτσι τα σχέδια του και ενημερώνοντας, με τη σειρά του, το Δαβίδ. Ο δε Βερζελλί, έφερνε τροφές στο Δαβίδ για να τον διατηρήσει εις τας υγείας του.  

«…ὁ Θεὸς τῆς δικαιοσύνης μου…». Η φράση αυτή σημαίνει της δικαίας αιτήσεώς μου. Ο Δαβίδ έχει συνείδηση της αθωότητάς του εις το διωγμό αυτό και ζητεί την υπεράσπισή του από το Θεό, έστω και αν η επανάσταση του υιού του κατ’ αυτού ήταν η δική του επανάσταση κατά του ουράνιου Πατρός, με το φόνο του Ουρίου και τη μοιχεία της γυναικός του.

«…ἐν θλίψει ἐπλάτυνάς με…». Η θλίψη αυτή του Δαβίδ είναι η αγωνία του κατά το διωγμό του υπό τον Αβεσσαλώμ. Η αγωνία του αυτή παρίσταται ως εγκλεισμός, περιορισμός σε στενό χώρο. Όταν φύγει η αγωνία, η στεναχώρια, οι πόδες πλατύνουν, ανοίγουν τα βήματά τους, και ο στενός πριν ψυχικός ορίζοντας διευρύνεται. Ο Δαβίδ λέγων την φράση αυτή, δηλώνει πως, παρήλθε η πρώτη κρίσις, ο μέγας κίνδυνος της ζωής του εκ του Αβεσσαλώμ. Αλλά μέσα από τη θλίψη του εργάστηκε σε υπομονή, μέσα από την υπομονή δοκιμάστηκε, και η δοκιμασία του απέφερε ελπίδα, και η ελπίδα απαλλάσσει από την ντροπή.

«…οἰκτείρησόν με καὶ εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου…». Από τη φράση αυτή συμπεραίνουμε ότι ο κίνδυνος δεν παρήλθε τελείως εκ του Αβεσσαλώμ.

Δεύτερη στροφή: στίχ. 3-6

Ο Δαβίδ προς τους εχθρούς του.

Ψαλ. 4,3 - υἱοὶ ἀνθρώπων, ἕως πότε βαρυκάρδιοι; ἱνατί ἀγαπᾶτε ματαιότητα καὶ ζητεῖτε ψεῦδος; (διάψαλμα)

Ψαλ. 4,3  (Νεοελληνική απόδοση) – Ω! σεις οι άνθρωποι, που με εχθρεύεσθε, έως πότε θα έχετε σκληρά την καρδία σας; Γιατί αγαπάτε να διαδίδετε εις βάρος μου ματαίας και ανυπόστατους κατηγορίας και επιζητείτε πάντοτε νέα ψεύδη εναντίον μου;

Ερμηνεία – «…υἱοὶ ἀνθρώπων…». Εδώ ο Δαβίδ απευθύνεται προς τους αξιωματούχους του Αβεσσαλώμ, οι οποίοι επέρχονται εναντίον του. Τους χαρακτηρίζει «…βαρυκάρδιους…», δηλ. παχυκάρδιους, σαρκικούς, προσηλωμένους στη γη, σκληρούς στη καρδιά, διότι κανένα έλεγχο συνειδήσεως έχουν για εκείνα τα οποία πράττουν εναντίον του.

«…ἱνατί ἀγαπᾶτε ματαιότητα…». Ο Δαβίδ κατηγορεί τους εχθρούς του, διότι εις μηδαμινούς λόγους στηρίχθηκαν και επαναστάτησαν και επομένως ματαίως κοπιάζουν. «…ζητεῖτε ψεῦδος…». Εδώ υπαινίσσεται τις συκοφαντίες των εχθρών του και των ανδρών του Αβεσσαλώμ, τις οποίες εκτοξεύουν για να σφετερισθούν τη βασιλεία του.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο ψαλμός αυτός είναι προφητικός και τα λόγια αυτά πρέπει να τ’ αναγάγουμε τη σήμερον. Μπορούμε να τον εκφέρουμε στο δικό μας προσωπικό επίπεδο και να πούμε «…έως πότε ως άνθρωποι θα είμαστε σκληρόκαρδοι, παχύσαρκοι, αποδιώκοντας την ματαιότητα τούτου του κόσμου, μη επιδιώκοντας τα ουράνια και αναλλοίωτα αγαθά; Ως πότε θα σκεπάζουμε τη θεία συνείδησή μας, με ψεύδη και λασπολογία για να κατευνάζουμε και να περνούμε τη ζωή μας με απάθεια;…».

Ψαλ. 4,4 - καὶ γνῶτε ὅτι ἐθαυμάστωσε Κύριος τὸν ὅσιον αὐτοῦ· Κύριος εἰσακούσεταί μου ἐν τῷ κεκραγέναι με πρὸς αὐτόν.

Ψαλ. 4,4  (Νεοελληνική απόδοση) - Μάθετε όμως ότι ο Κύριος κατά θαυμαστό τρόπο με προστάτευε στο παρελθόν, εμέ τον αφοσιωμένον εις Αυτόν. Και τώρα θα εισακούσει ο Κύριος την προσευχή μου, καθώς με όλη μου την ψυχή κράζω προς Αυτόν.

Ερμηνεία – Όλοι αυτοί που εργάζονται την ανομία, η αποτυχία τους είναι δεδομένη, γιατί ο Κύριος αγαπά και προστατεύει τους εκλεκτούς Του, τους οσίους Του, τους αφοσιωμένους εις Αυτόν.

Ολόκληρη η ζωή του Δαβίδ είναι μαρτυρία αναντίρρητος, γι’ αυτό η προσευχή του θα εισακουσθεί και οι εχθροί αυτού θα ματαιοπονήσουν.

Ψαλ. 4,5 - ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· ἃ λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ ταῖς κοίταις ὑμῶν κατανύγητε. (διάψαλμα).

Ψαλ. 4,5  (Νεοελληνική απόδοση) – Σεις οι εχθροί μου, ας οργίζεσθε επί τέλους εναντίον μου· μην αμαρτάνετε όμως και εναντίον του Θεού. Όσα κακά σχέδια μελετάτε εις τας καρδίας σας και καταστρώνετε εναντίον μου, όταν κοιμάστε μόνοι σας το εσπέρας, επανεξετάσετε τα, συντριβείτε γι' αυτά και μετανοήσατε.

Ερμηνεία – «…ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε…».  Εδώ έχουμε συγκατάβασης του «…οργίζεσθε…» και περιορισμό αυτής με το «…μὴ ἁμαρτάνετε…».

Απευθυνόμενος στους διώκτες του, τους λέει «…αν θέλετε να κρίνετε τα έργα μου ως βασιλέα μπορείτε να το κάνετε, εντός των νόμιμων ορίων, όχι όμως και να επαναστατείτε κατ’ εμού και ν’ αμαρτάνετε κατά του Θεού, ο οποίος τον έκανε βασιλέα. Ή να αμαρτάνετε σκεπτόμενοι κακά σχέδια και να αλληλοαπατάσθαι προς την υλοποίησή τους…».

Στέκομαι για λίγο εδώ και επισημαίνω να εφαρμόσουμε όλοι μας τον λόγο αυτό του Δαβίδ και στη ζωή μας, στην καθημερινότητά μας. Μπορεί στη δουλειά μας, στους κύκλους μας, να μας αδικούν, να μας οργίζουν με τη στάση τους, με τη συμπεριφορά τους, αλλά ας έχουμε κατά νουν τον λόγον «…ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε…», μη προβαίνουμε σε αντίποινα, μη δολοπλοκούμε κατόπιν εναντίον τους, μέχρις ότου η καρδία να μάθει σιγά σιγά ν’ αγαπά και να μην φθάνει μήτε στην οργή, ώστε να φθάσει στο οσιακό και θεϊκό «…μη ταρασσέσθω υμών η καρδία…».

«…ἃ λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν…». Εδώ σημαίνει σκέφτομαι, έχω μέσα στο νου μου. Πρόκειται για τα σχέδια που είχαν οι εχθροί του κατά του ιδίου.

«…ἐπὶ ταῖς κοίταις ὑμῶν κατανύγητε…». Κοίτη όπως γνωρίζουμε, είναι η κλίνη, τι κρεββάτι. Κατά την ηρεμία και τη μόνωση της νυκτός, επί της κλίνης, η περισυλλογή είναι βαθύτερη και κανένας τότε θόρυβος δεν καλύπτει τη φωνή της συνειδήσεως. Μας θυμίζει τα ατοπήματά μας που γι’ αυτά πρέπει να κλάψουμε και να ζητήσουμε συγχώρεση από το Θεό.

Ψαλ. 4,6 - θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης καὶ ἐλπίσατε ἐπὶ Κύριον.

Ψαλ. 4,6  (Νεοελληνική απόδοση) -  Προσφέρετε θυσίας προς τον Θεό, οι οποίες να συνοδεύονται από τα έργα της δικαιοσύνης. Και τώρα στηρίξατε και σεις τας ελπίδας σας στον Θεό.

Ερμηνεία – «…θύσατε θυσίαν δικαιοσύνης…». Εδώ απευθύνετε σ’ όσους εγείρονται με επαναστατικά σχέδια εναντίον του και να τους προτρέψει πως οι θυσίες που πρέπει να παίρνουν στη ζωή τους, να είναι θυσίες που ακολουθούνται με έργα δίκαια, πρέπει να έχουν καρδία καθαρή, και διαθέσεις αγνές. Θυσίες εξωτερικές, με αίματα αθώων ανθρώπων, περισσότερο οργίζουν το Θεό. Οι θυσίες δικαιοσύνης αντλούν περισσότερη ελπίδα, για την συγχώρεση των αμαρτιών μας. 

Τρίτη στροφή: στίχ. 7-9

Ο Δαβίδ προς το Θεό.

Ψαλ. 4,7 - πολλοὶ λέγουσι· τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἀγαθά; Ἐσημειώθη ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε.

Ψαλ. 4,7  (Νεοελληνική απόδοση) -  Πολλοί από σας λέγουν· “ποιός θα δείξει εις ημάς και θα δώσει τα αγαθά;” Εις ημάς όμως, Κύριε, που πιστεύουμε εις Σε, έλαμψε το φως του προσώπου Σου και δοκιμάσαμε χαρά.

Ερμηνεία – Το «…πολλοὶ λέγουσι· τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἀγαθά;…» Εδώ αναφέρεται στο στενό οικογενειακό του περιβάλλον που κάποιοι είναι απογοητευμένοι με την όλη κατάσταση, καθώς είναι και κάποιοι απ’ αυτούς δυσαρεστημένοι με την έως τώρα βασιλεία του.

Σ’ αυτούς λοιπόν στρέφεται ο Δαβίδ και με πίστη στο Θεό τους απαντά με ερώτηση. «…τίς δείξει ἡμῖν τὰ ἀγαθά;…». Μ’ αυτό θέλει να τους καταδείξει πως χάθηκε παντελώς η πίστη τους στο Θεό και πλέον οι «πολλοί» όπως τους χαρακτήρισε μετρούν την χαρά τους με τα «αγαθά» που σ’ αυτήν την περίπτωση δεν είναι άλλα από τα υλικά πράγματα από τα οποία ευφραίνεται ο άνθρωπός.

«…Ἐσημειώθη ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε…». Το «εσημειώθη» σημαίνει υψώθηκε ως σημείο, σημαία, το προστατευτικό φως του Θεού, εξερχόμενο εκ του Προσώπου Του, και έχει στραφεί προς αυτούς. Εδώ ο ποιητής χρησιμοποιεί τη λέξη «…εσημειώθη…» και δεν είπε «εφάνη», ή «έλαμψε», ακριβώς για να μας καταδείξει τη δραστική ενέργεια του φωτός πάνω τους αλλά και να καταστήσει σαφές της αληθοφάνειας του θαύματος.

Ψαλ. 4,8 - ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τὴν καρδίαν μου· ἀπὸ καρποῦ σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου αὐτῶν ἐπληθύνθησαν.

Ψαλ. 4,8  (Νεοελληνική απόδοση) - Γέμισες την ιδικήν μου καρδία από χαρά και αγαλλίαση, την οποίαν δεν δοκιμάζουν ποτέ οι αμαρτωλοί αντίπαλοί μου, μολονότι είναι γεμάτοι από τους καρπούς της γης, από σίτο, οίνο και έλαιον.

Ερμηνεία – Το «…ἔδωκας εὐφροσύνην εἰς τὴν καρδίαν μου…» μας δηλώνει πως παρά των αντιξοότητας του βίου του, η καρδιά του συνεχίζει να ευφραίνεται. Και δεν είπε απλά «…έδωκες ευφροσύνη…» αλλά και «…εις την καρδία του…», πράγμα που καταδεικνύει πως δεν είναι εξωτερική η ευφροσύνη, ούτε από χρυσό και αργύριο, ούτε των ανθρώπων αλλά μήτε και από πλούσια τραπέζια με αγαθά. Η χαρά του είναι όπως μας τονίζει και από τη χαρά του γεωργού την εποχή του θερισμού, όπου ο σίτος και τα αμπέλια είναι άφθονα.

Θέλει να μας τονίσει ακόμα πως η ευφροσύνη που αισθάνεται είναι πλήρης γιατί προέρχεται από το Θεό και όχι από γεμάτες αποθήκες με αγαθά που έχουν οι εχθροί του.

Ψαλ. 3,9 - ἐν εἰρήνῃ ἐπὶ τὸ αὐτὸ κοιμηθήσομαι καὶ ὑπνώσω, ὅτι σύ, Κύριε, κατὰ μόνας ἐπ᾿ ἐλπίδι κατῴκισάς με.

Ψαλ. 3,9  (Νεοελληνική απόδοση) - Εγώ όμως με την ελπίδα μου στερεά προς Σε, θα κοιμηθώ ήσυχος και ειρηνικός, θα χορτάσω τον ύπνο, διότι συ Κύριε, αν και εγώ είμαι τώρα εγκαταλελειμμένος και μόνος, μου παρέχεις την προστασία Σου, υπό την σκέπην της οποίας κατοικώ γεμάτος ελπίδα προς Σε.

Ερμηνεία – Έχοντας ο Δαβίδ τέτοια πίστη εις το Θεό, διέπεται από εσωτερική ειρήνη παρ’ όλες τις θλίψεις του. Και γι’ αυτό όταν παει να πλαγιάσει, καμία ανησυχία δεν τον ταράσσει, ακόμα και που είναι κάπου μακριά και μόνος κρυμμένος, νιώθει την ασφάλεια και την ελπίδα που του παρέχει η σκέπη του Θεού. Ο Δαβίδ κλείνει το ψαλμό και τους οφθαλμούς του και κοιμάται ήσυχος, μακάριος!

Πότε χρησιμοποιείται ο ψαλμός 4;

1. Νυχτερινή προσευχή.

2. Πριν από τον ύπνο. Για μια δύσκολη βραδιά, για την ψυχική ηρεμία.

3. Για την ευχαριστία που σε βοήθησε ο Θεός σε όσους σε καταδίωκαν.

4. Για να θεραπεύσει ο Θεός τους ευαίσθητους ανθρώπους που αρρώστησαν από μελαγχολία.

5. Αρμόζει σε κάθε χριστιανό όταν ελευθερωθεί από κινδύνους.