11. ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΜΕΡΟΣ Β') - Αρχιμ. Ιεροθέου Σ. Βλάχου

 

            1.          Η ΚΑΘΑΡΣΗ ΤΟΥ ΝΟΥ

Ο όσιος Νικήτας Στηθάτος, περιγράφει τον τρόπο καθάρσεως του νου. Όπως έχουμε πέντε αισθήσεις, έτσι έχουμε και πέντε αντίστοιχες ασκήσεις. Οι πέντε ασκήσεις είναι η αγρυπνία, η μελέτη, η ευχή, η εγκράτεια και η ησυχία. Χρειάζεται κανείς να επισυνάψει την όραση με την αγρυπνία, την ακοή με την μελέτη, την όσφρηση με την ευχή, την γεύση με την εγκράτεια και την αφή με την ησυχία. Με αυτόν τον τρόπο ταχέως καθαίρεται ο νους, λεπτύνεται και γίνεται απαθής και διορατικός. Επίσης το θέμα της καθάρσεως του νου, δεν είναι απλώς η εύρεση των λογισμών που εισήλθαν μέσα σ’ αυτόν, αλλά η αποβολή τους και δεν γίνεται με λογικές σκέψεις και αναλύσεις, παρά μόνο με την ευχή του Ιησού. Και όταν λέμε ευχή εννοούμε την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, που έρχεται με τη μνημόνευση του Χριστού μέσα στην καρδιά.

 

2.            Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ

Λέει ο Μέγας Βασίλειος ότι ο νους που δεν διασκορπίζεται προς τα έξω και δεν διαχέεται υπό των αισθητηρίων στον κόσμο, επιστρέφει στον εαυτόν του και δια του εαυτού του ανεβαίνει εις την έννοια του Θεού. Και στην συνέχεια περιλαμπόμενος και ελλαμπόμενος από το κάλλος δεν ενδιαφέρεται για τα γήινα και ξεχνά ακόμη και αυτήν τη φύση.

Η επιστροφή του νου από τη διάχυση του στην καρδιά, δηλαδή η επιστροφή της ενέργειας στην ουσία, είναι θεραπεία του νοός. Ο νους βρίσκει εκεί την πραγματική του θέση. Στην επιστροφή του πρώτα, βρίσκει την σαρκική καρδιά και εν συνεχεία την μεταφυσική, πνευματική.

 

3.            ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΝΟΥ

Τα αποτελέσματα της θεραπείας του νου είναι:

 

1.            Η απάθεια. Στην κατάσταση αυτή ο άνθρωπος ευρισκόμενος όταν έρχονται οι θλίψεις χαίρεται και όταν έρχονται ευθυμίες και χαρές εγκρατεύεται ώστε να μην εξέρχεται από το μετρό. 

2.            Η κάθαρση. Η κατάσταση αυτή είναι σημαντική γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος αποκτά τη γνώση του Θεού.

 

4.            Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ ΔΕΝ ΕΠΙΤΥΓΧΑΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Πολλοί σήμερα διδάσκουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να έρθει σε γνώση του εαυτού του με την αυτοανάλυση και ψυχανάλυση, αλλά αυτό είναι πλάνη και μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο σε φριχτά αποτελέσματα! Όταν κάνεις αυτοαναλύεται, τότε το πιθανότερο είναι να καταλήξει στην σχιζοφρένεια. Η ασκητική μέθοδος είναι απλή! Επιδιώκουμε, με την τήρηση του νόμου, με την κάθαρση και την επιστροφή του στην καρδιά δια της μετανοίας και της νοεράς προσευχής, με την τήρηση των εντολών του Χριστού, να τον ελευθερώσουμε από τις εικόνες για την αιχμαλωσία του στα αισθητά πράγματα και έτσι επιστρέφοντας στην καρδιά, να δει την ερήμωση του την εσωτερική του την εσωτερική. Η γνώση του εαυτού μας γίνεται με την ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος. Μόνον όταν η χάρη του Θεού με την δική μας εργασία φωτίσει τη ψυχή, γνωρίζουμε κάθε λεπτομέρεια του είναι μας με ακρίβεια. Γι’ αυτό η θεραπεία του νου μας φανερώνει την ύπαρξη των παθών, οπότε, φωτιζόμενοι από το Άγιο Πνεύμα και ενδυναμωμένοι από αυτό μπορούμε να πολεμήσουμε εναντίον τους.

 

5.            Η ΚΑΡΔΙΑ ΩΣ ΧΩΡΟΣ ΠΟΥ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ Ο ΘΕΟΣ

Η καρδιά είναι ο χώρος όπου αποκαλύπτεται ο Θεός ως Αγάπη και Φως. Μέσα σε αυτό το φως ο άνθρωπος θεωρεί τις εντολές του Ευαγγελίου σαν αντανάκλαση στη γη της Ουράνιας Αιωνιότητας και την δόξα του Χριστού ως μονογενούς του Πατρός – την Δόξα την οποία είδαν οι μαθητές στο όρος Θαβώρ. Η προσωπική αποκάλυψη καθιστά τη γενική αποκάλυψη της Καινής Διαθήκης πνευματικά οικεία.

 

6.            ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ Η ΚΑΡΔΙΑ ΕΧΕΙ ΑΓΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟΥΣ ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ

Το ότι από την καρδιά προέρχονται αγαθοί και κακοί λογισμοί, δεν σημαίνει ότι υπάρχει ταυτοχρόνως στο ίδιο μέρος, η Χάρη και ο σατανάς. Τις κακές έννοιες, δεν τις γεννά από τη φύση της, αλλά από τη μνήμη του κακού. Τους πιο πολλούς πονηρούς λογισμούς τους συλλαμβάνει η καρδιά από την πικρία των δαιμόνων. Μέσα στην καρδιά γίνεται η μεγαλύτερη μάχη. Όταν εκεί νικήσει ο Χρήστος και ηττηθεί ο διάβολος, έρχεται ειρήνη εσωτερική και εξωτερική. Γι’ αυτό το κυριότερο έργο του αθλητού είναι, να εισέλθει εις την εαυτού καρδία, ποιήσει πόλεμο προς τον σατανά και μισήσει αυτόν. Η καρδιά που είναι κέντρο φυσικό, παραφυσικό και υπερφυσικό είναι πηγή της σαρκικής και πνευματικής ζωής, αλλά μπορεί να γίνει και πηγή του πνευματικού θανάτου.

 

7.            ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

Οι ασθένειες της καρδίας είναι:

Α. Η άγνοια και η λήθη. Η καρδιά απωλέσασα την Χάρη του Θεού, έχει μια νέφωση, ένα γνόφο, ένα κάλυμμα.

Β. Η σκληρότητα και η πώρωση. Αφού δεν δέχεται την Χάρη του Θεού που αλλοιώνει τα πάντα, παραμένει σε σκληρότητα.

Γ. Η ακαθαρσία. Μακριά από τη Χάρη του Θεού, ενεργούν σ’ αυτήν οι πονηροί δαίμονες και είναι φυσικό να είναι ακάθαρτη.

Δ. Η ασυνεσία. Όταν ο άνθρωπος αγαπά τα κτίσματα περισσότερο από τον Κτίστη.

Ε. Η έλλειψη ευθύτητας. Η καρδία που πράττει τα θελήματα του πονηρού δεν είναι ευθεία, αφού η ευθύτητα της καρδίας μόνο στη φυσική της κατάσταση είναι δυνατή, δηλαδή όταν είναι κατοικητήριο του Θεού.

ΣΤ. Η τραχύτητα. Τα πάθη τα οποία βρίσκονται στην καρδία καθιστούν αυτήν τραχεία και αυτή η τραχύτητα εκδηλώνεται και εξωτερικά.

Ζ. Η εσωτερική φιληδονία. Η ηδονή της καρδίας αντί να στρέφεται και τέρπεται από την αγάπη του Θεού στρέφεται και ευχαριστείται από τα σαρκικά πράγματα, από τα απαρέσκοντα στον Θεό. Μια φιλήδονη καρδία είναι φυλακή της ψυχής, ιδίως κατά την ώρα της εξόδου. Τα πάθη της ψυχής, όσο υπάρχει το σώμα, ικανοποιούνται. Όταν όμως η ψυχή ελευθερωθεί από το σώμα δεν θα μπορεί να ικανοποιείται, αφού θα εκλείψουν τα υλικά πράγματα. Γι’ αυτό αυτά τα πάθη, κυρίως η φιληδονία της ψυχής, μη βρίσκοντας ικανοποίηση , θα πνίξουν τη ψυχή.

 

8.            ΟΙ ΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Μην υποχωρήσεις ενώπιον των πολλών κόπων, ένεκεν της οδύνης αυτών, ίνα μη καταδικασθείς για την ακαρπία σου και ακούσεις: «άρατε απ’ αυτού το τάλαντον!» Κάθε άθλημα είτε σωματικό, είτε ψυχικό, το οποίο συνοδεύεται μετά πόνου και κόπου, δεν εκφέρει καρπόν: «η Βασιλεία των ουρανών βιάζεται και βιασταί αρπάζουσην αυτήν» Ματθ. (11, 12). Είναι πολλοί εκείνοι οίτινες επί πολλά έτη αναλγήτως εκοπίασαν και κοπιάζουν, αλλ’ ένεκεν της αναλγησίας αυτών είναι ξένοι προς την καθαρότητα και τυγχάνουν αμέτοχοι του Αγ. Πνεύματος, ως αρνητές της απαραιτήτου οδύνης της ασκήσεως.

 

9.            ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ

Τα δάκρυα ανοίγουν τους οφθαλμούς της ψυχής. Είναι αναγκαία ακόμη, γιατί κατά την διδασκαλία του αββά Αρσενίου, ο άνθρωπος οπωσδήποτε κάποτε θα κλαύσει. Όποιος κλαίει εδώ στην γη με την θέλησή του, αυτός δεν θα κλάψει στην άλλη ζωή. Αντίθετα εκείνος που δεν κλαίει εδώ, «αιωνίως εκεί κλαύσεται».

Όπως τα βρέφη όταν εξέρχονται από την γαστέρα της μητρός τους κλαίουν και αυτό είναι σημείο ζωής, έτσι συμβαίνει και με την πνευματική γέννηση. Τα δάκρυα είναι στοιχείο του αναγεννημένου ανθρώπου. Όσον αναγκαία είναι η βρώση και η πόση για το σώμα, τόσον αναγκαία για τη ψυχή είναι τα δάκρυα.

Τα δάκρυα της μετανοίας δημιουργούν πικρία και πόνο, τα δάκρυα της καθαράς καρδίας, της καρδίας που απέκτησε την ελευθερία της από τα πάθη, είναι δάκρυα ηδονής και άφατου γλυκύτητας.

Η μετάνοια, το πένθος, η συντριβή, τα δάκρυα συνδέονται στενά με το πυρ που γεννιέται  μέσα στην καρδιά. Η μετάνοια γίνεται αντιληπτή με το πυρ που ανάβει το Άγιο Πνεύμα στην καρδιά του ανθρώπου. Ο Κύριος εννοώντας αυτό το πυρ που ανάβει μέσα στην καρδιά είπε: «Πυρ ήλθον βαλείν επί την γην, και τι θέλω ει ήδη ανήφθη!» Λουκ. (12, 49).

 

10.         Η ΚΑΘΑΡΑ ΚΑΡΔΙΑ

Εκείνος που αγωνίζεται για να τηρήσει την καρδιακή καθαρότητα έχει διδάσκαλο τον Ίδιο τον Χριστό, τον νομοθέτη της καρδίας, ο οποίος του διδάσκει μυστικώς το θέλημά Του.

Η καθαρή καρδία βιώνει την καρδιακή λεγόμενη ησυχία. Ζει την ειρήνη του Θεού. «Και η ειρήνη του Θεού βραβευέτω εν ταις καρδίαις υμών». Κολ. (3, 15). Νικά την δειλία. «Ο καθαράν την καρδίαν κτισάμενος, ούτος δειλίαν ενίκησεν»[1]. Δεν φοβάται τίποτε, ούτε και τον θάνατο. Γιατί ο φόβος του θανάτου είναι συνέπεια της καρδιακής ακαθαρσίας. Ελευθερώνεται από δαιμονικούς λογισμούς, λόγους και έργα. Αποκτά την εσωτερική καρδιακή σιωπή και ησυχία από κάθε λογισμό. Γίνεται η καρδία «του Πνεύματος του Αγίου… όλη χωρητική» και ενοπτρίζεται εκεί καθαρά τον Θεό. Αποβάλλει την στεναχώρια που δημιουργούν οι σωματικές φροντίδες και ανοίγεται, πράγμα το οποίο είναι η ελπίδα προς τον Θεό. Του ανθρώπου που έχει καθαρή καρδία, το πρόσωπό του είναι χαρωπό, η γλώσσα του μελωδός σε δεήσεις και σε ομιλία είναι ηδύτατος. Η καθαρά καρδία απαλλαγμένη από την φαντασία δεν αμαρτάνει.

 

11.         ΟΙ ΛΟΓΙΣΜΟΙ

Ο όσιος Θαλάσσιος λέγει ότι υπάρχουν 3 βασικοί λογισμοί, ήτοι της γαστριμαργίας, της κενοδοξίας και της φιλαργυρίας, τους οποίους ακολουθούν οι εμπαθείς λογισμοί. Αυτοί οι 3 λογισμοί ανταποκρίνονται στα 3 μεγάλα γενικά πάθη, ήτοι της φιληδονίας, της φιλοδοξίας, και της φιλαργυρίας ή φιλοκτημοσύνης, στους οποίους αναφέρονται οι πειρασμοί του Χριστού.

 

12.         ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΛΟΓΙΣΜΩΝ

Όταν ο λογισμός χρονίζει μέσα μας, τότε καθιστάμεθα δούλοι στην προσπάθεια. Προσπάθεια είναι η προσκόλληση του ανθρώπου στα κτιστά πράγματα και η επιθυμία να πραγματοποιήσει και να αποκτήσει μόνο αυτά. Όταν ο νους αποδεσμεύεται από την ουράνια τροφή, από την μνήμη των ουράνιων πραγμάτων, τότε προσφέρεται διαρκώς στα αισθητά και κτιστά του κόσμου. Αυτό λέγεται προσπάθεια. Εκεί τον οδηγεί ο λογισμός που χρονίζει μέσα του.

Ο άνθρωπος καθίσταται ακρατής. Δεν μπορεί να εγκρατευθεί. «ουκ έστιν εγκρατής ο λογισμοίς τρεφόμενος».

Ο λογισμός όταν χρονίζει και δεν πολεμείται, αλλά πραγματοποιείται, τότε ενδυναμώνεται το πάθος και ισχυροποιείται, με συνέπεια να τον πολεμά περισσότερο και να τον θλίβει.

Οι λογισμοί μας σαπίζουν και μας συντρίβουν, δημιουργώντας προβλήματα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Οι λογισμοί μιαίνουν, μολύνουν τη ψυχή μας, την δηλητηριάζουν, την φαρμακώνουν.

Εκείνος που αιχμαλωτίζεται από τους λογισμούς τυφλώνεται, και ενώ βλέπει τις ενέργειες της αμαρτίας, εν τούτοις δεν μπορεί να δει τα αίτια αυτών. Με την αποδοχή των λογισμών ο διάβολος αποκτά κυριαρχία επάνω του και μπορεί να τον οδηγήσει και μέχρι την αυτοκτονία, αφού δεν μπορεί ν’ αντισταθεί στη δύναμη του διαβόλου.

Εκείνος που αισθάνεται συνεχής ενόχληση των λογισμών και φλέγονται τα υπογάστρια της σαρκός φανερώνει ότι βρίσκεται μακριά από την ευωδία του Πνεύματος.

Χάνεται η παρρησία προς τον Θεό. Όταν ο νους γίνει συνόμιλος με πονηρούς και ρυπαρούς λογισμούς, τότε «της προς Θεόν παρρησίας εκπίπτει».

Ο χωρισμός του ανθρώπου από το Θεό, ένεκα των λογισμών, δημιουργεί και άλλες σωματικές ανωμαλίες. Το άγχος και η ανασφάλεια, οι σωματικές ασθένειες έχουν αιτία τους λογισμούς. Αυτό το έχουν συνειδητοποιήσει ακόμη και οι γιατροί, γι’ αυτό δίδουν την παραγγελία να μη σκεπτόμαστε και να μη στεναχωριόμαστε. Ένας λογισμός μπορεί ν’ αφήσει τον άνθρωπο άυπνο όλη τη νύχτα. Γι’ αυτό λέμε ότι οι λογισμοί ταράσσουν τον άνθρωπο και σπάζουν ακόμη και τα νεύρα του. Ο αββάς Θεόδωρος έλεγε: «…έρχεται ο λογισμός και ταράσσει με…».

 

13.         ΒΗΘΕΣΔΑ

Η Εκκλησία είναι μια κολυμβήθρα, μια πνευματική Βηθεσδά. Όλοι εμείς, τα μέλη της Εκκλησίας, κυριευμένοι από τον θάνατο και την φθορά, την φθαρτότητα και την θνητότητα με όλες τις συνέπειες τους, παραμένουμε σ’ αυτήν ελπίζοντες την θεραπεία μας την πνευματική.

 

14.         ΤΟ ΠΕΝΘΟΣ

Το πένθος στην αρχή είναι οδυνηρό, γιατί συνδέεται με τον φόβο του Θεού, αλλά έχει μεγάλη ωφέλεια. Όσο χρονίζει γεννιέται η αγάπη προς τον Θεό και ομοιώνεται ο άνθρωπος με αυτήν. Και όταν βιώσει βαθέως το πένθος, τότε «την γλυκεράν και ιεράν παράκληση καρπούται της του Παρακλήτου χρηστότητος».

 

15.         ΟΙ ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ

Ο όσιος Μάρκος ο ασκητής, όπως έχουμε παρατηρήσει, θεωρεί την λήθη, την άγνοια και την ραθυμία, ως τρεις μεγάλους γίγαντες των παθών. Προτρέπει ότι πρέπει να θεραπεύσουμε την λήθη «δια της αρίστης κατά Θεόν μνήμης», την ολέθρια άγνοια να εξαφανίσουμε «δια της πεφωτισμένης και ουρανίου γνώσεως», την δε ραθυμία να εκδιώξουμε «δια της παναρέτου και καλλίστης προθυμίας».

 

16.         ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΤΩΝ ΠΑΘΩΝ

Α. Πρώτον – πρώτον δεν χρειάζεται η ταραχή σ’ αυτόν τον πνευματικό αγώνα. Η ταραχή δημιουργεί μεγάλο κακό στην αγωνιζόμενη ψυχή.

Β. Είναι απαραίτητο να μην έχουμε μεγάλη πεποίθηση στον εαυτό μας, αλλά να στρεφόμαστε στον Θεό,

Γ. Άλλος τρόπος είναι να πολεμήσουμε τα πάθη όσο είναι ακόμα μικρά. Όσο μικρό είναι το παράπτωμα «έκτιλον αυτό πριν πλατυνθή και περάση». Αν αμελήσει ο άνθρωπος θα συναντήσει  αργότερα «δεσπότην απάνθρωπο». Ενώ αυτός που αγωνίζεται από την αρχή εναντίον του πάθους «ταχέως αυτού κυριεύσει».

Δ. Απαιτείται να κόψουμε τις προσβολές και τα αίτια που προκαλούν τα πάθη.

Ε. Χρειάζεται εντατικός αγώνας για να μειώσουμε τα πάθη, εν συνεχεία χρειάζεται νήψη πνευματική «ίνα μη αυξήσωσι», και πάλι πόλεμος για να αποκτήσουμε τις αρετές. Έτσι όλες μας οι προσπάθειες θα βρίσκονται μεταξύ του πολέμου και της νήψεως.

ΣΤ. Η επιδίωξη βιώσεως της αγάπης εκδιώκει όλα τα πάθη: αγωνίσαι αγαπήσαι πάντα άνθρωπον εξ ίσου, και απελαύνεις συλλήβδην πάντα τα πάθη σου».

Ζ. Η αδιάλειπτη προσευχή, «το αδιαλείπτως ονομάζειν τον Θεόν φάρμακον εστίν αναιρετικόν, ου μόνον πάντων των παθών, αλλά και αυτής της πράξεως». Και καθώς ο ιατρός τοποθετεί τα φάρμακα πάνω στο τραύμα του πάσχοντος και αυτό ενεργεί χωρίς να γνωρίζει ο ασθενής τον τρόπο, έτσι και το Όνομα του Θεού «ονομαζόμενον αναιρεί, και ημών μη ειδότων το πώς, πάντα τα πάθη».

Η. Αναιρέτης όλων των παθών είναι η ταπείνωση. (Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος). Με την ταπείνωση ανατέλλει ο ήλιος της δικαιοσύνης και φυγαδεύονται όλα τα θηρία των παθών.

Θ. Η υποταγή σε πνευματικό πατέρα, συνδυασμένη με την εγκράτεια, υποτάσσει τα θηρία των παθών.

Ι. Όποιος θέλει ν’ απαλλαγεί από όλα τα πάθη πρέπει να αναλάβει «εγκράτειαν και αγάπην και προσευχή». (όσιος Θαλάσσιος). Υπάρχουν μερικά έργα που σταματούν τα πάθη και δεν τα αφήνουν ν’ αυξηθούν, και υπάρχουν άλλα έργα που ελαττώνουν τα πάθη και τα μειώνουν. Η νηστεία, ο κόπος και η αγρυπνία δεν αφήνουν την επιθυμία ν’ αυξηθεί και η αναχώρηση, η θεωρία, η προσευχή και ο έρως προς τον Θεό την ελαττώνουν και την αφανίζουν.

Κ. Βοηθητικά μέσα για την κάθαρση και την ελευθερία από τα πάθη είναι ο λόγος του Θεού.

 

17.         Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ

Η αναχώρηση δεν είναι για όλους καλή. Γιατί, αν υπάρχει ένα κρυφό ψυχικό πάθος, στην έρημο δεν μπορεί να θεραπευθεί, αφού δεν υπάρχει το αντικείμενο που θα τον προκαλέσει. Εκείνος, λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, που νοσεί από ένα ψυχικό πάθος και επιχειρεί την ησυχία ομοιάζει μ’ αυτόν που πήδησε από το πλοίο στο πέλαγος και νομίζει πως θα φθάσει στην ξηρά μ’ ένα σανίδι.

 

18.         Η ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΑΜΑΡΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ

Αν κάποιος αναφέρει τα αμαρτήματα του αδελφού «ονειδίζων ή διασύρων αυτόν», δεν θα ξεφύγει την θεία εγκατάλειψη και θα πέσει στο ίδιο ή σε άλλο πταίσμα με αποτέλεσμα να καταισχυνθεί ελεγχόμενος από άλλον. (Άγιος Μάξιμος)

 

19.         Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΘΕΟ

Δεν μπορούμε να φθάσουμε στον Θεό και να κοινωνήσουμε μαζί Του, αν δεν καθαρθούμε και αν δεν καταλείψουμε τα αισθητά και τις αισθήσεις και αν δεν ανεβούμε πάνω από τους λογισμούς και τους συλλογισμούς και την ανθρώπινη γνώση και από όλη την διάνοια. Αυτό ακριβώς έκανε και η Παρθένος.  

 

20.         ΔΥΟ ΕΙΔΩΝ ΗΣΥΧΙΕΣ

Η ησυχία διακρίνεται σε σωματική και ψυχική. Η σωματική αναφέρεται σε εξωτερικά θέματα, ενώ η ψυχική σε εσωτερικά. Η σωματική ησυχία είναι συνήθως ο ησυχαστικός τόπος και η προσπάθεια να μειώσει ο άνθρωπος κατά το δυνατόν, τις εξωτερικές παραστάσεις, τις εικόνες που δέχονται και προσφέρουν στη ψυχή οι αισθήσεις, ενώ η ψυχική ησυχία έγκειται στο να αποκτήσει ο νους την ικανότητα και την δυνατότητα να μη δέχεται καμιά πειρασμική παραπλάνηση. Σ’ αυτήν την κατάσταση ο νους του άνθρωπου, διακατεχόμενος από τη νήψη και την κατάνυξη, είναι στράμμενος μέσα στην καρδιά, ο νους συνελλίσσεται στον χώρο της καρδιάς, ενώνεται μαζί μ’ αυτήν και έτσι αποκτά μερική ή περισσότερη γνώση του Θεού.

 

21.         Η ΗΣΥΧΙΑ

Η νοερά ησυχία είναι αναγκαιότατη για την κάθαρση της ψυχής από τα πάθη και την κοινωνία με τον Θεό. Δεν είναι μια πολυτέλεια στην ζωή του ανθρώπου, δεν είναι μια αγωγή για μερικούς μόνον ανθρώπους ή καλύτερα δεν είναι μέθοδος την οποία πρέπει να εφαρμόσουν μόνο οι μοναχοί αλλά αναφέρεται σε όλους. Είναι μια απαραίτητη εργασία για να φθάσουμε στη θεωρία του Θεού, στη θέωση, που είναι ο σκοπός του ανθρώπου. Όμως διαφορετικός είναι ο βαθμός της νοεράς ησυχίας.

22.         ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΚΑΙ ΘΕΙΑ ΓΝΩΣΗ

Η ανθρώπινη γνώση αποκτάται με την ενέργεια της λογικής και την ανθρώπινη αναζήτηση, η θεία γνώση αποκτάται με την πίστη. Και αυτή η πίστη είναι κυρίως εκείνη που ανατέλλει στην ψυχή από το Φως της Χάριτος, και με την δύναμη αυτή μαθαίνει ο άνθρωπος αλλά εκείνα τα μυστήρια που είναι κρυμμένα από τους οφθαλμούς των σαρκικών ανθρώπων του αιώνος τούτου.

Ενώ η ανθρώπινη γνώση έχει κέντρο τη λογική, η πίστη έχει κέντρο την απλή και απονήρευτη καρδιά. Η ανθρώπινη γνώση είναι καθαρά μια φυσική κατάσταση, λειτουργεί με φυσικούς όρους, ενώ η πίστη είναι υπερφυσική κατάσταση. Επίσης η ανθρώπινη γνώση δεν μπορεί να κατασκευάσει τίποτα χωρίς την ύλη, δηλαδή κινείται στον υλικό κόσμο, ενώ η πίστη έχει εξουσία να δημιουργήσει καινή κτίση, καθ’ ομοιότητα του Θεού. Η ανθρώπινη γνώση δεν τολμά και δεν θέλει να υπερβεί τους όρους της φύσεως, ενώ η πίστη «εν εξουσία διαβαίνει ταύτα».

Η ανθρώπινη γνώση ζητεί πάντοτε τρόπους «προς φυλακήν των κτωμένων αυτήν», δηλαδή λαμβάνει πάντοτε προφυλακτικά μέσα και επιδιώκει με ανθρώπινα μέσα να φυλάξει τον άνθρωπο. Η πίστη όμως αφήνεται εξ ολοκλήρου στο Θεό. Η ανθρώπινη γνώση δεν αρχίζει ένα έργο, αν από την αρχή δεν εξετάσει το τέλος αυτού του έργου, ενώ η πίστη λέγει «πάντα δυνατά τω πιστεύοντι. Αδυνατεί γαρ ουδέν τω Θεώ». Κατά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο, δεν είναι κατηγορήσιμη η ανθρώπινη γνώση, αλλά η πίστη είναι ανωτέρα της γνώσεως. Η γνώση τελειούται εν τη πίστη, αφού η γνώσης είναι βαθμίδα που ανέρχεται κάποιος εις το ύψος της πίστεως…

---

[1] Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος