24. ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ, ΤΟΝ ΤΑΞΙΑΡΧΗ ΜΙΧΑΗΛ

 

LINK ΤΗΣ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ:

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΙΣ Ε.Δ. ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ 6/11/2022 ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΑΓΙΟΣ ΤΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ (ΑΡΧΑΓ. ΜΙΧΑΗΛ) by Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ (soundcloud.com)

ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

 

Καταρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω την Διοίκηση Αεροπορίας για την τιμή που μου δόθηκε, να παρευρίσκομαι στο στούντιο του «OMEGA channel» για να πούμε έτσι δύο λόγια για τον άγιο και Προστάτη της Πολεμικής Αεροπορίας τον Ταξιάρχη Μιχαήλ, να αναλύσουμε τα μηνύματα που πηγάζουν μέσα από την σύναξη των αγίων αγγέλων και πως η πολεμική μας αεροπορία εορτάζει τον προστάτη και φύλακα άγγελό της. Πάντα σε τέτοιες ομιλίες που γίνονται εις δόξα Θεού, νιώθω βαθύτατα συγκινημένος γιατί ενθυμούμε πάντα το Λόγο του Κυρίου στο κατά Ματθαίο Ευαγγέλιο που μας λέει «…Ου γαρ είσι δύο ή τρείς συνηγμένοι εις τό εμόν όνομα, εκεί είμι εν μέσω αυτών…». Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση και το θερμό καλωσόρισμα.

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ

 

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ (που το όνομά του σημαίνει, Ποιος είναι όμοιος σαν το Θεό;) από τις λέξεις (ΜΙ – ποιος, ΚΕ – αν, ΕΛ – Θεός) αποτελεί σύμβολο ταπείνωση, ενώ ο εωσφόρος τι σήμαινε; Όμοιος σαν το Θεό (Όνομα που προδηλώνει έπαρση)!

Είναι ο πιο ένδοξος και λαμπρός ανάμεσα στις ασώματες δυνάμεις. Είναι ο 1^ος των 9 ταγμάτων των αγγέλων που διαιρούνται σε 3 τριαδικές διατάξεις (1η Τριάδα + Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι - 2η Τριάδα + Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίαι, - 3η Τριάδα + Αρχαί, Αρχάγγελοι, Άγγελοι) γι’ αυτό φέρει και την προσωνυμία ο ΑΡΧΩΝ.

Ο Μιχαήλ, στο εδάφιο 9 της επιστολής του Ιούδα, αποκαλείται «αρχάγγελος». Ο τίτλος αυτός σημαίνει «ο αρχηγός των αγγέλων» και δεν χρησιμοποιείται στην Αγία Γραφή για κανέναν άλλο άγγελο. Η παράδοση της Εκκλησίας προσέδωσε το προσωνύμιο του αρχαγγέλου στον Γαβριήλ και σε άλλους αγγέλους, χωρίς όμως να υπάρχει υποστήριξη από την Αγία Γραφή. Η Ορθοδοξία χορηγεί στον Μιχαήλ τον τίτλο του αρχιστράτηγου των επουρανίων δυνάμεων, υπερασπιστή των χριστιανών, δίνοντας τη νίκη στον πόλεμο κατά των εχθρών.

Είναι ο στρατηλάτης όλων των αγγέλων και συμβολίζει την δικαιοσύνη του Θεού. Απεικονίζεται με ξίφος ή με σκήπτρο, σύμβολο της εξουσίας που φέρει από τον Θεό.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο Μιχαήλ θεωρείται από τον λαό ότι είναι ο ψυχοπομπός άγγελος, δηλαδή οδηγεί τις ψυχές στον ουρανό.

Καθορίστηκε ως προστάτης της Π.Α, τον Ιούνιο του 1954, και έκτοτε η Πολεμική Αεροπορία τον τιμά θέτοντας το εικόνισμά του στο λάβαρό της.

Πως ανταποδίδει την τιμή αυτή ο Αρχάγγελος Μιχαήλ;

Αν πάτε στους Ναούς που τιμάται πανηγυρικά ο Αρχάγγελος θα δείτε εκεί τάματα, ξίφη αξιωματικών, και άλλα παράσημα που οι αξκοι βγάζουν από τη στολή τους και τα εναποθέτουν ως φόρο τιμής στο εικόνισμα του αγίου.

 

ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΗΝ Π.Δ ΚΑΙ Κ.Δ.

 

Τον αρχάγγελο Μιχαήλ τον συναντάμε τόσο στην Π.Δ (με τη μάχη κατά του Εωσφόρου κράζοντας το περιβόητο «ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ, ΣΤΩΜΕΝ ΚΑΛΩΣ» θέτοντας τους αγγέλους προ ευθυνών τους, στάση που τον κατέστησε από το Θεό Παντοκράτορα, να είναι ο πρώτος των Αγγελικών τάξεων.

Στην Κ.Δ τον συναντάμε πάμπολλες φορές, στους μάγους ως αστήρ φαινόμενος για να προσκυνήσουν το νεογέννητο Χριστό. Παρουσιάσθηκε στις φυλακές και απελευθέρωσε τους Αποστόλους, όποτε τους βαστούσαν οι αρχιερείς των Ιουδαίων.

Αυτός τιμώρησε τοn Ηρώδη με θάνατο, διότι περηφανεύθηκε ως θεός.

Παρουσιάσθηκε στον Απ. Παύλο πολλές φορές σώζοντάς τον από δύσκολες στιγμές και κινδύνους.

Ενεμφανίσθη στον Ευαγγελιστή Ιωάννη στην Πάτμο και έγραψε την Αποκάλυψη.

Αυτός ετάρατε το ύδωρ στην προβατική κολυμβήθρα και θεραπεύονταν πολλοί ασθενείς κάθε χρόνο.

Αυτός θα φονεύσει τον Αντίχριστο στην συντέλεια του κόσμου καθώς μας το λέει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη.

Κατά την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού «ο Κύριος θα κατέβει από τον ουρανό με πρόσταγμα, με φωνή αρχαγγέλου και με σάλπιγγα Θεού, κι αυτοί που πέθαναν εν Χριστώ θα αναστηθούν πρώτα» (Α΄ Θεσσαλονικείς 4:16). Ο Ιησούς αποσαφήνισε ότι θα είναι η δική Του φωνή που θα αναστήσει τους νεκρούς (Ιων. 5:26-29).

 

Ο ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ / ΣΥΝΑΞΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ - ΜΗΝΥΜΑΤΑ

 

Τι γιορτάζουμε σήμερα και πως συνταυτίστηκε ο αρχάγγελος Μιχαήλ με την Αεροπορία;

Είναι πολύ σημαντικό να αντλήσουμε τα διδάγματα που απορρέουν από αυτή τη σύναξη των αγίων αγγέλων, τη μέρα δηλαδή που οι άγγελοι εναντιώθηκαν κατά του Εωσφόρου και των ομοίων αυτού στη βούληση.

Αυτήν την συνάθροιση των αγίων αγγέλων, αυτήν την ομοψυχία, την αναγνώριση της θέσης και της υπόστασής τους, αντικατοπτρίζει και πρεσβεύει πλήρως τα αεοτόπουλα της πολεμικής μας αεροπορίας. Όχι μόνο δηλώνουμε παρών σε κάθε επιβουλή εχθρών και αλλοφύλων αλλά στο δικό του κάλεσμα, πρόσταγμα,  «…Πρόσχωμεν! Στώμεν ΚΑΛΩΣ…», ανταπαντούμε, «…Άγιος Κύριος ο Θεός…», καθιστώντας άπαντες σαφές πως δια της πίστεως διάγεται ο αγών και άνευ αυτής όλα είναι ανώφελα, άκαρπα και μάταια! Διότι «… Ἐάν μή Κύριος οἰκοδομήση οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες’ ἐάν μή Κύριος φυλάξη πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων,…» μας το λέει τόσο ωραία και ξεκάθαρα ο προφήτης Δαβίδ στον ψαλμό 126!

 

Αυτή λοιπόν η στάση του αρχάγγελου Μιχαήλ να σταθεί μπροστά στους αγίους αγγέλους και να φωνάξει ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ! Δηλ. Ας προσέξουμε τι πάμε να κάνουμε! Ως πλάσματα του Θεού πρέπει και οφείλουμε να σταθούμε ταπεινά στη θέση μας και να Τον δοξάζουμε για τις ευεργεσίες Του… Αυτό το απαράμιλλο ήθος του Ταξιάρχη, δίνει και στους Αξκους της Πολεμικής μας Αεροπορίας το παράδειγμα! Η φωνή του Ταξιάρχη αντηχεί μέσα στις καρδιές μας και μας παραγγέλλει «…ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ…» Παραμείνατε στις θέσεις σας! Μην υποχωρείτε! Μην ολιγοπιστείτε!  Παραμείνετε πιστά στις θέσεις σας γιατί Μεθ’ ημών  ο Θεός και αν μεθ’ ημών ο Θεός τις καθ’ ημών! Μ’ αυτό το ήθος είναι εμποτισμένο οι αεροπόροι μας, ακλόνητοι, ανυποχώρητοι, μέχρι τελευταίας ρανίδος του αίματός μας, δίδοντας το παράδειγμα σε κάθε άνθρωπο, που αγαπά και αγωνίζεται.

 

Ο Ταξιάρχης όμως δίδει και ένα άλλο μήνυμα, πως ο κάθε άνθρωπος ανεξαιρέτου τάξεως, (πλούσιος ή φτωχός, κατέχων εξουσία ή μη), μπορεί με τη στάση του να γίνει μπροστάρης κατά της επιβουλής του κακού ή του άδικου… Βλέπετε ο Ταξιάρχης φέρει το προσωνύμιο Αρχάγγελος, Άρχων, δηλ. ο 1ος ανάμεσα στους αγγέλους, αλλά αυτό το προσωνύμιο το πήρε δικαίως με τη στάση του την ώρα της αποστασίας κατά του Δεσπότη Χριστού.

Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, δεν ήταν ο 1^ος των αγγέλων, ο Εωσφόρος ήταν (που το όνομα του σημαίνει όμοιος με το Φως ή αυτός που φέρει το Φως),  - ήταν ο 1^ος άγγλος στην κτιστή τελειότητα -, ο οποίος επαναστατώντας κατά του Κυρίου,  επηρέασε την ελεύθερη βούληση του κάθε αγγέλου και εκείνον που η βούληση έτρεπε προς το κακό και  συμπαρασύρθηκαν μαζί με τον Εωσφόρο στην πτώση! Γιατί οι άγγελοι μπορεί να είναι άυλοι, ασώματοι, απαλλαγμένοι από κάθε σωματικό πάθος, δεν είναι απαθείς όπως ο Θεός, διότι δημιουργήθησαν με τροπή (από το μη ον στο είναι). Είναι μεν δυσκίνητοι προς το κακό, αλλά όχι και απρόσβλητοι απ’ αυτό…

Έτσι λοιπόν με τον Εωσφόρο έπεσαν άγγελοι – ανώτεροι και  κατώτεροι – από όλα τα τάγματα, αρχαί, εξουσίες, κυριότητες, άγγελοι ανώτεροι στην κτιστή  τελειότητα, από τους αγγέλους και αρχαγγέλους.

Καθιστώντας μας σαφές πως, παρά την όποια κακή στάση των κυβερνούντων, των αρχόντων, αυτών που φέρουν ή έχουν εξουσία, η στάση μας πρέπει πάντα να είναι με το δίκαιο και όχι με τη βόλεψή μας. Ο άνθρωπος στη ζωή του και κατ’ επέκταση στον πνευματικό του αγώνα, δεν πρέπει να κάνει εκπτώσεις ακόμα και αν οι ίδιοι οι νόμοι του κράτους παρακάμπτουν ή αλλοιώνουν τους νόμους του Θεού! Πρέπει να σταθούμε θαρεττά στη θέση μας φωνάζοντας «…Στώμεν Καλώς…» παρά τη στάση και θέση της εκάστοτε κυβέρνησης, να υιοθετά αντιχριστιανικούς νόμους κάτω από την μάσκα του υπέρμετρου φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας.

Τώρα θα μου πείτε, καλά και τι θ’ αλλάξει; Τα πάντα μπορεί ν’ αλλάξουν!

Οι Πνευματικοί μας ηγέτες και οι εκάστοτε κυβερνήσεις δοθήσονται κατά την καρδίας μας! Αυτούς έχουμε, γιατί αυτοί μας αξίζουν! Αν αλλάξουμε εμείς, θ’ αλλάξουν και οι ηγέτες μας! Αλλοίμονο μας όταν εφαρμόζουμε άδικα, δίκαιους νόμους και όταν δικαίως εφαρμόζουμε άδικους νόμους.

Γι’ αυτό και όπως διαμηνύει προφητικά ο Κύριος, δια του αγίου του Ευαγγελίου, «…οι πρῶτοι ἔσονται ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι…».

 

ΠΩΣ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ Η Π.Α. ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟ

 

Στην Ελλάδα καθορίζεται συνήθως ένα 4ημερο εορτασμού που από τις 05 εως και τις 08 Νοε όπου α/φη μετασταθμεύουν σε άλλες Μονάδες για εμπλουτισμό των στατικών εκθέσεων τους, και έτσι οι Αεροπορικές Βάσεις της ΠΑ θα είναι επισκέψιμες για το κοινό

Γίνονται πτήσεις αεροσκαφών άνωθεν μεγάλων πόλεων, καθώς και ακριτικών πόλεων και νησιών

Επιμνημόσυνη Δέηση και κατάθεση στεφάνων στο Μνημείο Πεσόντων Αεροπόρων στην Αεροπορική Βάση Δεκέλειας, στο Τατόι Αττικής.

Δευτέρα 8 Νοεμβρίου 2021

•  12:00: Επίσημος Εορτασμός – Δοξολογία στην Αεροπορική Βάση Δεκέλειας, στο Τατόι Αττικής.

 

ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΠΩΣ ΕΟΡΤΑΖΕΤΑΙ

 

Η Πολεμική Αεροπορία της Κύπρου γιορτάζει με ένα 3ήμερο πλούσιο πρόγραμμα. Τις μέρες αυτές, το κοινό μπορεί να δει από  κοντά όλα τα Ιπτάμενα και Αντιαεροπορικά μέσα της Πολεμικής μας Αεροπορίας και να ενημερωθεί από το προσωπικό για την αποστολή και το έργο της δύναμης.

Διεξάγεται αεροπορική επίδειξη, διελεύσεις  πάνω από την ΑΒ κατά μονάς αλλά και σε σχηματισμό.

Επιπλέον, στο πλαίσιο του εορτασμού, σχηματισμός ελικοπτέρων, πραγματοποιεί  πτήσεις, διερχόμενος πάνω από όλες τις πόλεις της ελεύθερης επικράτειας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Επίσης στέλνονται αγήματα τιμής σε εκκλησίες που γιορτάζουν κατόπιν αιτήσεως του εφημέριου με Μονάδες Αεροπορίας της αντίστοιχης επικράτειας.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

Κλείνοντας θέλω να στείλω ένα σαφές μήνυμα στους αναγνώστες μας.

Η Π.Α θα συνεχίσει ν’ ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του παρόντος και τις προκλήσεις του μέλλοντος και θα φέρει εις πέρας κάθε αποστολή που θα τις ανατεθεί για την υπεράσπιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και των εθνικών μας συμφερόντων.

Σ’ αυτόν τον αγώνα όμως δεν είμαστε μόνοι μας! ΟΧΙ! Έχει συμμάχους και βοηθούς τους αήττητους αγγέλους και Αρχαγγέλους.  «…Όπου επισκιάσει η χάρις σου Αρχάγγελε, εκείθεν του διαβόλου διώκεται η δύναμις…». Έχουμε τις παρατάξεις των Αγίων μας που πολύ εξ αυτών είναι και προστάτες στα υπόλοιπα σώματα του Στρατού Ξηράς, του ΠΝ, της Αστυνομίας και άλλων ειδικών σωμάτων. Έχουμε την Υπεραγία Θεοτόκο, την Υπέρμαχο στρατηγό, που την αναγνωρίζει και προσκυνά με σεβασμό όλη η οικουμένη, μας το είπε και ο Κύριος άλλωστε προφητικά στο Ευαγγέλιο «…υμνούσι σε πάσαι οι γεννεαί…». Και τέλος έχουμε δίπλα μας τον Παντοκράτορα Χριστό μας, «Μεθ’ ημών ο Χριστός, στήτω»! Σταθείτε άπαντες ακλόνητοι δια της πίστεως στη θέση σας γιατί αν μεθ ημών ο Θεός τις καθ’ ημών, ποιος μπορεί να είναι εναντίον μας!

Μπορεί στην Κύπρο να μην έχουμε μαχητικά α/φη και η πλησιέστερη ΠΜ της Ελλάδος να φαντάζει λίγο μακρυά, αλλά αυτό δεν διασφαλίζει την αεροπορική κυριαρχία της Τουρκίας έναντι της Κύπρου μας! Τα φοβικά σύνδρομα πρέπει να σταματήσουν εδώ! Η περιουσία και η προίκα της ΚΔ δεν είναι προς διαπραγμάτευση! Ο φιλόχριστος στρατός της Κύπρου έχει την απάντηση όταν αυτό απαιτηθεί!

Ο Θεός χωρίς Ελλάδα και Κύπρο μπορεί να υπάρξει! Η Ελλάδα και η Κύπρος όμως χωρίς Θεό, δεν μπορούν να υπάρξουν!

Ο λαός μόνο να έχει πίστη και αγάπη! Τίποτα άλλο! Σας ευχαριστώ και πάλι για τη φιλοξενία.

16. ΨΑΛΩ ΤΩ ΘΕΩ ΜΟΥ Ή ΤΟ ΕΑΥΤΩ ΜΟΥ

 

Το να γερνάει κανείς…

 

Απόδειξη ότι γερνάει κανείς είναι όταν οι αναμνήσεις είναι περισσότερες από τα όνειρα… Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι, που νιώθουν ότι η ζωή τους τελειώνει, μιλούν συνεχώς για το παρελθόν τους. Το μέλλον δεν τους λέει τίποτε. Όμως όπως και να ‘χουν τα πράγματα, όλοι είμαστε όμηροι του παρελθόντος.

 

Η ορθόδοξη λατρεία κέντρο της Εκκλησίας μας

 

Η Ορθόδοξη λατρεία ήταν, είναι και θα είναι το κέντρο της Εκκλησίας μας. Είναι ο ανεκτίμητος θησαυρός της. Μέσα στον ναό του Θεού και δια της λατρείας, ενώνεται η γη με τον ουρανό, ο άνθρωπος με τον Θεό. «Εν τω ναώ εστώτες της δόξης σου, εν ουρανώ εστάναι νομίζομεν».

Τίποτε δεν ανυψώνει την ψυχή, δεν της χαρίζει φτερά, δεν την ελευθερώνει από τα επίγεια δεσμά της, όσο ένας λειτουργικός ύμνος που σ’ αυτόν ο ρυθμός και η μελωδία ενώνονται σε μια πραγματική συμφωνία.

 

Η παλαιά και σύγχρονη παράδοση

 

Παλαιότερα οι ακολουθίες των μοναχών χαρακτηρίζονταν με ελάχιστη δόση μελωδίας, για να μην παρεμποδίζεται η κατανόηση των ψαλλόμενων. Είναι χαρακτηριστικός ο διάλογος του αββά Παμβώ με νεαρό μοναχό (4^ος αιώ.). Ο μοναχός ρώτησε τον αββά Παμβώ:

-       Αββά, αμίλητοι περνούμε τις μέρες μας σ’ αυτήν την έρημο και δεν ψάλλουμε τίποτε, ούτε κανένας ούτε τροπάρια.

-       Αλίμονο μας, τέκνο μου, γιατί φθάνουν οι μέρες που οι μοναχοί θ’ αφήσουν την στερεά τροφή που μας έδωσε το Άγιο Πνεύμα και θ’ αρχίσουμε τα άσματα και τους ήχους. Ποια όμως κατάνυξη και ποια δάκρυα γεννούν τα τροπάρια; όταν στεκόμαστε μπροστά στο Θεό, με πολλή κατάνυξη οφείλουμε να στεκόμαστε, και όχι με μετεωρισμό. Οι μοναχοί δεν βγήκαν σ’ αυτήν την ερημιά για να ρεμβάζουν και να τραγουδούν και ν’ αλλάζουν ήχους.

Στη συνέχεια ο ίδιος πατήρ με πολύ πόνο προφητεύει:

-       …έρχονται μέρες που οι χριστιανοί θα εγκαταλείψουν τα βιβλία των θείων Γραφών και των θεσπέσιων Προφητών, θα ατονήσει το ενδιαφέρον τους γι’ αυτά και θα τα αντικαταστήσουν με τροπάρια και κοσμικούς λόγους.

 

Ο αββάς Σιλβανός έλεγε κάποτε σε κάποιο μοναχό «…διαβάζοντας τους ψαλμούς μελωδικά πέφτεις στην οίηση…».

 

Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, δεν συμφωνούσαν με τους ασκητές. Πίστευαν ότι η μελωδία βοηθάει τη ψυχή ν’ ανέβει. Ο Μέγας Βασίλειος, αρχιεπίσκοπος Καισαρείας, - αντιλαμβανόμενος την βαρύτατη ασθένεια  που έχει πλέον κληρονομήσει ο μεταπτωτικός άνθρωπος, ως προς την αποδοχή των θείων νοημάτων – παραβάλλει την ψαλμωδία με το μέλι, με το οποίο αλείφουν τα χείλη του ποτηριού, το οποίο περιέχει κάποιο θεραπευτικό φάρμακο, έτσι ώστε να γίνεται αυτό πιο ευπρόσδεκτο από τον ασθενή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, λέγει ο Μεγάλος Φωστήρ, οι πνευματικές αλήθειες διδάσκονται μελωδικώς, για να ελκύσουν τη ψυχή του πιστού στην αποδοχή του διδακτικού νοήματος του ύμνου και να επιτύχουν την εξύψωσή της προς το Θεό.

 

Η ψαλτική είναι τάλαντο

 

Ο λόγιος αρχιμανδρίτης π. Καλλίστρατος Λυράκης σημειώνει: «το γλυκύ και τερπνόν της Βυζαντινής Μουσικής απομακρύνει την αίσθηση του κόπου, με αποτέλεσμα την πρόθυμο ακρόαση των ύμνων και τροπαρίων.

Εδώ θα τονίσουμε και αυτό που λέει ο ιερός Χρυσόστομος, «Θεού το δώρον» της Μουσικής «προς την ανθρώπινη ασθένεια». Αλλά και πάλι ο Μ. Βασίλειος λέγει ότι το Πανάγιο Πνεύμα «ένωσε τα θεία λόγια των ψαλτικών με την ηπίαν και προσηνή εις την ακοή μας μελωδία, με σκοπό την ωφέλειά μας.

 

Η θέση του Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη περί της μουσικής στις ακολουθίες

 

Αξίζει ν’ αναφέρουμε τη θέση του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη μέσα από τη γραφή του γέροντα Σωφρονίου του Έσσεξ:  «…Αγαπούσε πολύ ο γέροντας τις πολύωρες ιερές ακολουθίες στο ναό, που είναι απέραντα  πλούσιες σε πνευματικό περιεχόμενο, και τιμούσε το έργο των ψαλτών και των αναγνωστών… Παρόλη, όμως, την αγάπη του για τη μεγαλοπρέπεια, το κάλλος και τη μουσική των ακολουθιών, έλεγε ότι, αν και καθορίστηκαν με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, αποτελούν κατά τη μορφή τους ατελή προσευχή και δόθηκαν στους πιστούς, γιατί είναι προσιτές και ωφέλιμες σ’ όλους. Ο Κύριος μας έδωσε τις εκκλησιαστικές ακολουθίες και την ψαλμωδία, γιατί είμαστε αδύναμα παιδιά. Δεν ξέρουμε ακόμα να προσευχόμαστε, όπως θα έπρεπε, και έτσι η ψαλμωδία είναι ωφέλιμη για όλους όταν ψάλλουμε με ταπείνωση. Είναι όμως καλύτερο, όταν η καρδία μας γίνεται ναός του Κυρίου και ο νους θρόνος Του…».

Το «ψάλλειν επ’ εκκλησίαις», όπως και η ιερωσύνη, είναι διακονία και χάρισμα. Τα χαρίσματα μέσα στην εκκλησία αποβλέπουν  στην «οικοδομή του σώματος του Χριστού». Όταν αυτονομούνται πάυουν να οικοδομούν και γίνονται επικίνδυνα.

 

Τι είναι αμαρτία;

 

Η κακομεταχείριση  των δώρων και των χαρισμάτων του Θεού. Πόσο ωραία περιγράφει αυτή την πραγματικότητα το τροπάριο του όρθου της Μεγάλης Τρίτης: «…Δεύτε πιστοί, επεργασώμεθα προθύμως τω Δεσπότη· νέμει γαρ τοις δούλοις τον πλούτον, και αναλόγως έκαστος, πολυπλασιάσωμεν, το της χάριτος τάλαντον. Ο μεν σοφίαν κομιείτω, δι’ έργων αγαθών. Ο δε λειτουργίαν λαμπρότητος επιτελείσθω, κοινωνείτω δε του λόγου, πιστός τω αμυήτω, και σκορπιζέτω τον πλούτον, πένησιν άλλος· ούτω γαρ το δάνειον πολυπλασιάσομεν, και ως οικονόμοι πιστοί της χάριτος, δεσποτικής χαράς αξιωθώμεν· αυτής ημάς καταξίωσον, Χριστέ ο Θεός, ως φιλάνθρωπος…».

(ελάτε πιστοί, να εργαστούμε πρόθυμα για τον Δεσπότη. Γιατί δίκαια διανέμει τον πλούτο του κι ανάλογα ο καθένας μας ας πολλαπλασιάσει το τάλαντο της χάρης που έλαβε…)

 

Η φωνή ως διακόνημα

 

Η φωνή είναι το μέσο της εκκλησιαστικής διακονίας του ψάλτη. Χρειάζονται και μερικά ανθρώπινα μέτρα για την καλλιέργεια και καλύτερη αξιοποίηση και απόδοση του χαρίσματος αυτού. Αυτό πολύ όμορφα μας το διδάσκει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, «…αυτοί που ζουν κατά Θεό συνδέονται πρώτα μαζί Του και κατόπιν προξενούν το ίδιο στους άλλους, τελειοποιούνται και ύστερα τελειοποιούν!...».

Ο Μέγας Αθανάσιος λέγει ότι: «…Δια τον Θεό η μελωδία δεν ευρίσκεται εις την καλλιφωνία, αλλά εις την αταραξία – την απαλλαγή από τα ποίκιλα πάθη – του έσω ανθρώπου, η οποία εξωτερικεύεται με την αρμονία της ψαλτικής… Η γνήσια μελωδία είναι απόδειξης της αρμονίας των λογισμών της ψυχής. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, τότε, αυτοί που ψάλλουν τις θείες ωδές, δεν ψάλλουν συνετώς και θεαρέστως, απλώς ευχαριστούν την ακοή τους.

 

Πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης – Ο Σκοπός της Εκκλησιαστικής μουσικής

 

Ο σκοπός της εκκλησιαστικής μουσικής, όχι μόνο τα λόγια, αλλά και ο σκοπός της μουσικής, είναι να προκαλέσει κατάνυξη στους πιστούς. Είναι άλλο η κατάνυξη, άλλο ο συναισθηματισμός.  

Η ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση δεν αποβλέπει σε συναισθηματική φόρτιση και σε ευχαρίστηση των αισθητηρίων οργάνων, αλλά στην κατάνυξη της καρδίας, στην απόσπαση του νου από τα αισθητά.

 

Το κύριο χαρακτηριστικό της ψαλτικής

 

Η ψαλτική τέχνη αποκαλύπτει το οντολογικό κάλλος, που φωτίζει και κατηχεί όλη την Εκκλησία… Η ψαλτική τέχνη δεν είναι δίχως σκοπό και αναφορά σε πρόσωπο, γιατί από την μία αποτελεί κατήχηση (ήχος) και από την άλλη έλλαμψη των ενεργειών του Θεού στον άνθρωπο. Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ψαλτικής. – Στυλιανού Γερασίμου. Με τον Γρ. Στάθη να συμπληρώνει: η τέχνη που υπηρετεί τη λατρεία είναι καθαρά εκκλησιαστική τέχνη και ο χαρακτήρας της είναι μυσταγωγικός-αναγωγικός.

Αν η ψαλτική τέχνη ξεφύγει από τον σκοπό της, μπορεί να καταντήσει όχι απλώς άχρηστη αλλά και επικίνδυνη. Δεν θα διαφέρει από την κοσμική μουσική.

Η ψαλμωδία δεν είναι καλλιτεχνική επίδειξη αλλά εκκλησιαστική διακονία. Ο Θεός δεν ακούει τις κραυγές στο «Αθάνατος», αλλά τι ψάλλει ο καθένας μέσα του «άδοντες και ψάλλοντες εν τη καρδία ημών τω Κυρίω», γράφει ο Απόστολος (Εφεσ. 5, 19) … Η Εκκλησία δεν θέλει καλλιτέχνες και τραγουδιστές, αλλά ανθρώπους με ιερατική και λειτουργική συνείδηση.

 

Να ψάλλετε πρώτα με προσευχή και μετά με μουσική!

 

Παιδία μου πρώτα θα ψάλλετε με προσευχή και μετά με μουσική. Αυτό που λέτε να το αισθάνεστε, να κατανύγεσθε. Πρώτα το μέρος και μετά το μέλος. Η προσευχή καταξιώνει τη μουσική. Ο Θεός δεν έχει καμμία αγγελική επιτροπή μουσικής κριτικής για να βαθμολογεί τις αποδόσεις στη μουσική τέχνη. Ο Θεός ακούει στόματα και ψυχές, που με ευλάβεια και πίστη Τον υμνούν και Τον παρακαλούν. Μια ψαλμωδία που μας κάνει να προσέξουμε περισσότερο τη μουσική παρά τον λόγο δεν είναι καλή για τη θεία Λατρεία.

Αυτός που ψάλλει με αγνότητα, λέγει ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, κάνει ξανά καινούρια την ψυχή του και γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος.

Για να τραβήξει τη Χάρη του Αγίου Πνεύματος η ψυχή που ψάλλει, δεν χρειάζεται η μελωδία να είναι σύμφωνα με τους κανόνες της μουσικής, αλλά να είναι ομόφωνη με τις αγγελικές υμνωδίες. Ο ιερός Χρυσόστομος υπογραμμίζει ότι «…και γέρος να είναι κανείς και νέος και σκληρόφωνος και ιδέα να μην έχει από μελωδία και ρυθμό, αμαρτία δεν είναι. Γιατί αυτό που ζητάμε εδώ είναι ψυχή σε εγρήγορση, νους που να μην κοιμάται, καρδιά κατανυγμένη, υγιής λογισμός, συνείδηση καθαρισμένη…».

Η μουσική υπηρετεί, δεν υπηρετείται. Ο μακαριστός Μητροπολίτης Σηλυβρίας Αιμιλιανός τονίζει επί αυτού «…ο κάθε ύμνος μεταφέρει την φωνή των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας. Ομολογητών και Μαρτύρων. Αυτή η φωνή αναμένεται ν’ ακουσθεί.  Η ψαλμωδία δεν είναι ανιαρός μονόλογος με απαλή μουσική δια να αποκοιμίζει, αλλά έναυσμα προς συνάντηση και κοινωνία Θεού και ανθρώπου.

Για τον Θεό δεν θα μετρήσει η ποσότητα των ύμνων, τα αργά μέλη, τα «κλασσικά» μαθήματα, ούτε η ποιότητα της μουσικής εκτέλεσης, αλλά η ποιότητα της προσευχής.

 

Διάσπαση και μετεωρισμός του νου

 

«…Πολλές φορές ενώ την ψαλμωδία εκτελούσα, βρέθηκα να υπηρετώ την αμαρτία, κι ενώ με την γλώσσα έψαλλα άσματα, με την καρδία ανόητα λογιζόμουν. Διόρθωσέ τα και τα δύο με τη μετάνοια, Χριστέ και Θεέ μου, και σώσε με…»

Αυτή η διάσπαση, ο εσωτερικός διχασμός, φαίνεται καθαρά την ώρα της προσευχής. Ο νους δεν συμμαζεύεται. Αλλά λένε τα χείλη, αλλού είναι ο λογισμός. Γι’ αυτό και όλος ο αγώνας είναι να ενοποιηθεί ο έσω άνθρωπος. «…να ψέλνεις με το πνεύμα, να ψέλνεις όμως και με τον νου!...» Α’ Κορ. (14, 15)

Ο αββάς Ευάγριος έλεγε πως αν η προσευχή είναι τόσο δύσκολη και απαιτεί εσωτερικό αγώνα και νήψη, πολύ περισσότερο απαιτεί η ψαλμωδία.

Αν κάποιος κατά την ώρα της προσευχής και της ψαλμωδίας ρεμβάζει και διασπάται, αυτός παροργίζει τον Θεό. Εκείνος όμως που με προθυμία και σοβαρότητα απολαμβάνει τη μελωδία, αυτό γίνεται κοινωνός του αγίου Πνεύματος.

 Ένα απόφθεγμα του αββά Θεοδώρου του Ενάτου θα πρέπει να μας προβληματίσει πολύ – κληρικούς, ιεροψάλτες, λαϊκούς. «…Εάν ο Θεός υπολογίσει τους περισπασμούς μας κατά τις προσευχές και την αιχμαλωσία του νου κατά την ψαλμωδία, δεν έχουμε καμιά ελπίδα σωτηρίας.

«…Πολλάκις τήν υμνωδίαν εκτελών,

ευρέθην τήν αμαρτίαν εκπληρών,

τή μέν γλώττη άσματα φθεγγόμενος,

τή δέ ψυχή άτοπα λογιζόμενος,

 αλλ’ εκάτερα διόρθωσον, Χριστέ ο Θεός,

διά τής μετανοίας, καί σώσόν με».

 

Λογισμός της υψηλοφροσύνης

 

Πολλές φορές όταν ψάλλω, αισθάνομαι ότι υψηλοφρονεί ο εαυτός μου. Πως μπορώ εεκείνη την ώρα ν’ αντιταχθώ στο λογισμό της υψηλοφροσύνης:

Απόκριση Βαρσανουφίου:

Όταν υψηλοφρονεί η καρδία στην ψαλμωδία, να θυμάσαι ότι έχει γραφεί: Αυτοί που με παραπικραίνουν να μην υψηλοφρονούν Ψαλ. (65, 7) Διότι «παραπικραίνω» σημαίνει να μην ψάλλω συνετώς, με φόβο Θεού. Και ερεύνησε τον εαυτό σου μήπως ρεμβάζει την ώρα της ψαλμωδίας. Και οπωσδήποτε θα βρεις ότι ρεμβάζει και κατά συνέπεια είναι βέβαιο ότι παροργίζεις το Θεό.

 

Ψαλώ τω Θεώ μου ή τω εαυτώ μου;

 

Όταν η λατρεία νοθεύεται, όταν επικρατούν τα επουσιώδη και όχι τα επουσιώδη, όταν δίνουμε περισσότερη σημασία στα μικρά και όχι στα μεγάλα, όταν η λατρεία του Θεού μεταβάλλεται σε λατρεία του εγώ, όταν προβάλλεται ο άνθρωπος και χάνεται ο Χριστός, δεν μπορεί ένας… να μην εκφράζει τον προβληματισμό του, να μην κοινοποιεί την αγωνία του. Το αναλόγιο έχει γίνει σκάλα επιδεικτικής μανίας. Μια από τις πολλές ιστορίες που το καταδεικνύει αυτό είναι η ακόλουθη:

Σε κάποια αγρυπνία έψαλλαν πολλοί μοναχοί ιεροψάλτες. Όταν ήλθε η στιγμή να διαβάσουν τις Ώρες, κανείς δεν ήθελε να διαβάσει, για να μην κουράσουν τις φωνές τους. Έγινε μια χασμωδία. Όλοι επέμεναν πεισματικά να μην διαβάσουν. Τη λύση έδωσε ένας πολύ ταπεινός μοναχός. Πήγε ταπεινά στο αναλόγιο και άρχισε να διαβάζει. Και τότε είδε το Άγιο Πνεύμα να κατεβαίνει στο κεφάλι του. Είδες; στον ταπεινό άνθρωπο κατέβηκε το άγιο Πνεύμα, όχι στους άλλους καλλίφωνους.

…Κάποτε ο π. Συνέσιος, μοναχός ιεροψάλτης, παρακαλούσε την αγία Παρασκευή, την οποία πολύ ευλαβείτο, να του αφαιρέσει οτιδήποτε ήταν επιβλαβή για την ψυχή του. Μια μέρα διαπίστωσε ότι η φωνή του βράχνιασε, μάταια προσπάθησε να την καθαρίσει και να την επαναφέρει. Η αγία Παρασκευή εισάκουσε την προσευχή του… όταν έψαλλε, αισθανόταν μια ιδιαίτερη ευχαρίστηση και γλυκαινόταν για τη μελωδική του φωνή, τόσο που ξεχνιόταν ο νους του και ξέφευγε από την έννοια των θείων λόγων και αντί να δοξολογεί με τους θείους αυτούς ύμνους τον Ύψιστον, αυτός γλυκαινόταν για τη φωνή του που ήταν γλυκειά κι έμπαινε μέσα στη ψυχή του ένα είδος κρυφής υπερηφάνειας και με τον τρόπο αυτό κατάφερνε ο δαίμων της υπερηφάνειας να χάνει ο άνθρωπος την επαφή των ψαλλόμενων και την ένωση του νου με τον Θεό και έτσι μετατρεπόταν η προσευχή του σε αμαρτία, όπως και πάλι λέγει το Πνεύμα το Άγιον «…και η προσευχή αυτού γενέσθω εις αμαρτίαν…» Ψαλ. (97, 7)

Ο π. Συνέσιος έκτοτε δεν ξαναέψαλε αλλά δόξαζε το Θεό μέρα-νύχτα, με τους άλλους πατέρες μέχρι που απήλθε της πρόσκαιρης ζωής χαίρων και αγαλλόμενος με τη θεία και νοερά προσευχή.

 

Μας αρέσει να μας «χαϊδεύουν τ’ αυτιά!»

 

Στους ανθρώπους αρέσει γενικώς να τους χαϊδεύουν τα αυτιά, αλλά ο πνευματικός κίνδυνος είναι τεράστιος, γιατί, μη έχοντας στοιχειώδη αυτογνωσία, με τους συνεχείς επαίνους μαθαίνουμε να ζούμε εκτός πραγματικότητας.

 

Ηχορρύπανση

 

Η επίσκεψη της Χάριτος γίνεται σε λεπτές ψυχές και απαιτεί λεπτούς τρόπους. Η προσέγγιση στους θησαυρούς της Λατρείας μας δεν έρχεται «εν συσσεισμώ» (όπου «ουκ εν αυτώ ο Κύριος») αλλά «εν φωνή αύρας λεπτής», ώστε να παραμείνει χώρος μέσα μας για βιώματα συντριβής και ευγνωμοσύνης.

Ο Παπαδιαμάντης αναφερόμενος στο σημείο που ο Θεός εμφανίσθηκε στον προφήτη Ησαΐα παρατηρεί ιδιαίτερα τη φράση «διο Ιησού τω πράω ψάλλομεν», όχι εν συσσεισμό, όχι εν πνεύμα βίαιον, όχι ως πυρ εκδειματτούν, αλλά εν φωνή αύρας λεπτής. Και η φωνή της αύρας της λεπτής είναι η φωνή του πράου Ιησού, είναι η φωνή του Ευαγγελίου.

Και δια τούτο ο μελωδός, «Ιησού τω πράω ψάλλομεν». Και δια τούτο, θαρρούντως επιφέρομεν ημείς, οφείλομεν να ψάλλωμεν εν Εκκλησία με πραείας φωνάς, με φωνήν αύρας λεπτής, και όχι με πολυφωνίας και παραφωνίας, αίτινες ομοιάζουν με το πνεύμα του ανέμου το βίαιον και με τον συσεισμόν, μέσω των οποίων δεν εφανερώθη ο Θεός».

Στην προς Εφεσίους επιστολή ο απ. Παύλος μας λέει «…Να πλημμυρίζετε από το Άγιο Πνεύμα, καθώς θα τραγουδάτε και θα ψάλλετε στις συνάξεις σας ύμνους και ωδές πνευματικές, να ψάλλετε με την καρδιά σας στον Κύριο και να ευχαριστείτε πάντοτε και για πάντα το Θεό και Πατέρα στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.

 

Ύφος ή ήθος

 

Η πραγματική παραφωνία είναι όταν η καρδιά δεν είναι αγγελική. «Ψάλατε τω Θεώ ημών ψάλατε… καλώς ψάλατε… ψάλατε συνετώς…» Ψαλ. (32, 36). «Τους επί το ψάλλειν εν ταις Εκκλησίαις παραγενομένους κραυγήν εκβιάζεσθαι, μήτε τι επιλέγειν των μη Εκκλησία αρμοδίων τε και οικείων, αλλά μετά πολλής προσοχής και κατανύξεως τας τοιαύτας ψαλμωδίας προσάγειν τω των κρυπτών εφόρω Θεώ…

«Ὁ λαός οὖτος τοῖς χείλεσί μέ τιμᾶ, ἡ δέ καρδία αὐτῶν πόρρω ἀπέχει ἀπ' ἐμοῦ· μάτην δὲ σέβονταί με, διδάσκοντες διδασκαλίας ἐντάλματα ἀνθρώπων.». Ο λαός αυτός με τα χείλη με τιμά, η καρδιά του όμως απέχει πολύ μακριά μου. Ανώφελα με λατρεύουν αφού διδάσκουν εντολές που έχουν επινοήσει οι άνθρωποι.

Δεν ψάλλουμε για να κοιμίσουμε τον κόσμο, αλλά για να διεγείρουμε «εαυτούς και αλλήλους» σε προσευχή και σε πόλεμο πνευματικό (αόρατο). Τονίζει ο απόστολος Παύλος «…ὰν ἄδηλον φωνὴν σάλπιγξ δῷ, τίς παρασκευάσεται εἰς πόλεμον; οὕτω καὶ ὑμεῖς διὰ τῆς γλώσσης ἐὰν μὴ εὔσημον λόγον δῶτε…» Α Κορ. (14, 8-9)             

(Και εάν πάλι η πολεμική σάλπιγγα βγάλει φωνή χωρίς νόημα και σημασία, ποιός θα παρασκευασθεί εις πόλεμο και θα λάβει μέρος εις την μάχη; Έτσι και σεις, εάν με την γλώσσα σας δεν πείτε λόγο, που να έχει νόημα και σημασία σαφή και καταληπτή στους άλλους, πως είναι δυνατόν να εννοηθούν τα λεγόμενά σας;)

Δεν είναι χλωροφόρμιο η μουσική του ψάλτη. Δεν είναι υπνωτήριο η εκκλησία. Είναι αγωνιστήριο προσοχής και προσευχής. Είναι εγερτήριο σάλπισμα κάθε τι που λέγεται και ψάλλεται. Δεν είναι θέατρο ή μέγαρο μουσικής ή λυρική σκηνή η εκκλησία. Είναι τόπος προσευχής Ματθ. (21, 13). Είναι μετάδοσης του θείου λόγου. Είναι μετάληψης της θείας Κοινωνίας. Είναι ένωσης και κοινωνία αγάπης. Όλοι οι πιστοί με μια ψυχή «εν ενί στόματι και μια καρδιά» υμνούν και δοξάζουν τον Τρισάγιο Θεό.

 

Η Θεία Λειτορυγία

  

Η Λειτουργία δεν είναι ένα σκέτο κήρυγμα. Δεν είναι ένα άκουσμα. Ούτε ένα θέαμα. Η Λειτουργία δεν παλιώνει ποτέ. Δεν στερεύει το πόμα της. Δεν μπορεί κανείς ότι την έμαθε ή τη συνήθισε. Αν μια φορά την καταλάβει, ανα μια φορά παρασυρθεί από την έλξη της.

Οι πιστοί δεν παρακολουθούν σαν θεατές και ακροατές κάτι που τους συγκινεί λίγο ή πολύ. Οι πιστοί μετέχουν στη Θεία Λειτουργία. Μέσα στον κάθε πιστό, και σ’ όλη τη λειτουργική κοινότητα, ιερουργείτε το μυστήριο. Δεν βλέπουμε τον Χριστό εξωτερικά, τον συναντάμε μέσα μας. Μορφούται εν ημίν ο Χριστός. Γίνονται οι πιστοί Χριστοί κατά χάριν.

 

Τι είναι το στασίδι:

 

Ένας τάφος ορθός και μας τον χάρισε ο Θεός δια διδάσκαλο, να μπαίνουμε μέσα και να στοχαζόμαστε τις αμαρτίες μας, τον θάνατο, την κόλαση, τον Παράδεισο.

15. ΑΟΡΑΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ - ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

ΣΕ ΤΙ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΕΛΕΙΟΤΗΣ

 

1.               Το μεγαλύτερο και τελειότερο κατόρθωμα, που μπορεί να πει ή να συλλογισθεί ο άνθρωπος, είναι το να πλησιάσει στο Θεό και να ενωθεί μ’ Αυτόν.

 

2.               Ευκολότερα μετατρέπεται στο καλό ο φανερός αμαρτωλός, παρά ο απόκρυφος και σκεπασμένος με το κάλυμμα των φαινόμενων αρετών.

 

3.               Αυτός που θέλει να φθάσει στο ύψος της χριστιανικής τελειότητας πρέπει να κάνει μια παντοτινή πάλη με τον εαυτό του, για να νικήσει και να εξουθενώσει όλα τα θελήματα, μεγάλα και μικρά, εξ ανάγκης πρέπει να ετοιμασθεί με κάθε προθυμία της ψυχής σε τούτον τον πόλεμο. Αυτός ο πόλεμος είναι δυσκολότερος από κάθε άλλο πόλεμο, (διότι πολεμώντας τον εαυτό μας, θα πολεμηθούμε παράλληλα από τον ίδιο τον εαυτό μας), έτσι και η νίκη που κάνουμε θέλει να είναι ενδοξότερη από κάθε άλλη και πλέον ευπρόσδεκτη στο Θεό. Διότι αν επιμεληθείς να θανατώσεις τα άτακτα πάθη σου και τις επιθυμίες και τα θελήματά σου, θέλεις αρέσει στο Θεό περισσότερο, και θέλεις τον δουλεύσει καλύτερα, παρά να μαστιγώνεσαι μέχρις αίματος και να νηστεύεις περισσότερο από τους παλιούς ερημίτες, και παρά να επιστρέψεις στο καλό χιλιάδες ψυχές, ενώ εσύ είσαι κυριευμένος από τα πάθη.

Τώρα που έμαθες σε τι συνίσταται η χριστιανική τελειότητα και ότι για να την αποκτήσεις πρέπει να έχεις παντοτινό σκληρότατο πόλεμο εναντίον του εαυτού σου, είναι χρεία να προμηθευθείς 4 πράγματα:

01. Να μην θαρρεύεις ποτέ για τον εαυτό σου

02. Να έχεις πάντοτε όλο σου το θάρρος και την ελπίδα στο Θεό

03. Ν’ αγωνίζεσαι πάντοτε

04. Να προσεύχεσαι

 

Να μην θαρρεύεις ποτέ για τον εαυτό σου

 

4.               Οι άνθρωποι από τον καιρό της παραβάσεως του Αδάμ, έχουμε μια μεγάλη υπόληψη για τον εαυτόν μας. Αυτή δεν είναι αλήθεια παρά ένα ψεύδος, και αυτό το ελάττωμα δεν είναι αρεστό στους οφθαλμούς του Θεού. Πρέπει να γνωρίζουμε, ότι κάθε Χάρης και αρετή προέρχεται σε μας από αυτόν Μόνον, που είναι η πηγή παντός αγαθού και ότι από μας δεν μπορεί να προέλθει κανένα καλό, ούτε κανένας καλός λογισμός που να του αρέσει.

Δια τούτο λοιπόν, αδελφέ μου, σου σημειώνω εδώ 4 τρόπους με τους οποίους μπορείς, Θεού βοηθούντος, αν επιτύχεις αυτήν την απιστία του εαυτού σου, ώστε να μη θαρρεύεσαι ποτέ στον εαυτόν σου.

01.            Να γνωρίζεις την ουτιδανότητά σου

02.            Να ζητείς πολλάκις βοήθεια από το Θεό με θερμές και ταπεινές δεήσεις

03.            Να συνηθίσεις να φοβάσαι πάντοτε τον εαυτό σου, να φοβάσαι τους αναρίθμητους εχθρούς, τους οποίους δεν είσαι ικανός να φέρεις ουδέ την παραμικρή αντίσταση

04.            Όταν πέσεις σε κανένα ελάττωμα, να περάσεις πλέον ζωντανά στη σκέψη της άκρας αδυναμίας σου, επειδή γι’ αυτόν τον σκοπό παρεχώρησε ο Θεός να πέσεις, για να γνωρίσεις καλύτερα την ασθένειά σου και έτσι να μάθεις όχι μόνο να καταφρονείς εσύ ο ίδιος τον εαυτό σου ως πολύ ουτιδανός, αλλά και να θέλεις και να θέλεις να καταφρονείσαι από τους άλλους ως ασθενής.

 

Να έχεις πάντοτε όλο σου το θάρρος και την ελπίδα στο Θεό

 

5.               Κοντά στην τέλεια απάρνηση του εαυτού μας χρειάζεται ακόμη και εντελής ελπίς και πεποίθηση στο Θεό. «…επ’ αυτώ ήλπισεν η καρδιά μου και εβοηθήθην…» Ψαλ. (27, 9). Αυτήν την ελπίδα λοιπόν και βοήθεια μπορούμε να επιτύχουμε δια τέσσερα αίτια:

1)    Διότι την ζητούμε από ένα Παντοδύναμο Θεό

2)    Διότι την ζητούμε από ένα απείρως σοφός Θεό, που όλα τα γνωρίζει με άκρα τελειότητα

3)    Διότι την ζητούμε από ένα Θεό, που είναι απείρως αγαθός, με μια άρρητον αγάπη και θέληση, που πάντοτε είναι έτοιμος να δώσει από ώρα σε ώρα και από στιγμή σε στιγμή όλη τη βοήθεια που μας χρειάζεται

4)    Προστρέχοντας με την ενθύμηση στην Αλήθεια των θείων Γραφών, οι οποίες σε τόσα μέρη μας αποδείχνουν φανερά, ότι δεν έμεινε ποτέ κατησχυμένος και αβοήθητος, όποιος ήλπισε επί το Θεό

Είναι αναγκαίο να προπορεύεται η σκέψης της αδυναμίας σου πρωτύτερα από την σκέψη της παντοδυναμίας του Θεού, και πάλι αυτές οι δύο μαζί να προπορεύονται πρωτύτερα από κάθε μας πράξη.

 

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΕΙΣ ΑΝ ΕΡΓΑΖΕΣΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΕΛΠΙΣΙΑ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΑ ΣΤΟ ΘΕΟ ΕΛΠΙΔΑ 

6.       Όσοι λυπούνται στον ξεπεσμό τους και τρόπον τινά απελπίζονται και λογιάζουν πως μπορούν στο εξής να κάνουν καλό, τούτο είναι σημείο βέβαιο , ότι και προ του ξεπεσμού τους θάρρευαν στον εαυτό τους και όχι στο Θεό.  Και αν η λύπη και η απελπισία τους είναι πολλή, είναι φανερό ότι και πολύ θάρρευαν στον εαυτόν τους και λιγότερο στο Θεό. Διότι όποιος θαρρεύεται πολύ στον εαυτό του και ξεπέσει, δεν θαυμάζεται τόσο πολύ, ούτε λυπείτε με υπερβολή, γιατί αυτό συμβαίνει σ’ αυτόν για την αδυναμία του εαυτού του και για τη λίγη ελπίδα που έχει στο Θεό.

 

ΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΑΡΡΟΣ ΣΤΟ ΘΕΟ 

7.               Σ΄ αυτόν τον αόρατο πόλεμο δεν χάνει, όποιος δεν παύσει ποτέ, από το να πολεμεί και να ελπίζει στο Θεό, του οποίου η βοήθεια δεν λείπει ποτέ από τους πολεμιστές του, αν και μερικές φορές παραχωρεί να μένουν πληγωμένοι, αν και μερικές φορές παραχωρεί να μένουν πληγωμένοι, ας πολεμεί λοιπόν ο καθείς, διότι σ’ αυτόν τον πόλεμο στέκεται το παν, και το ιατρικό είναι έτοιμο και δραστικό, να δοθεί στους πολεμιστές, που γυρεύουν το Θεό και τη βοήθεια του με στερεά ελπίδα. Διότι σε καιρό που αυτοί δεν το ελπίζουν, θέλουν αφανισθεί οι εχθροί τους, ως γέγραπται «…εξέλιπε μαχητής Βαβυλώνος του πολεμείν…» Ιερ. (51, 30)

 

8.               Ο θείος έρωτας αρπάζει το νου από όλα τα πρόσκαιρα και τον αναβιβάζει στους ουρανούς.

 

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΥΜΝΑΖΟΥΜΕ ΤΟ ΝΟΥ ΜΑΣ, ΔΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΦΥΛΑΣΣΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΝΩΣΙΑ

9.               Αν η απιστία του εαυτού μας και η ελπίς στο Θεό, οι τόσο αναγκαίες σ’ αυτόν τον πόλεμο, μείνουν μοναχές, όχι μόνο δεν θα νικήσουμε, αλλά θα κρημνιστούμε σε πολλά κακά. Γι’ αυτό κοντά σ’ αυτές χρειάζεται και η γύμνασης! Αυτή πρέπει να γίνεται εν πρώτοις με το νου και με τη θέληση. Και το μεν νου πρέπει να φυλάττουμε από την αγνωσία, επειδή τον σκοτίζει και του εμποδίζει την γνώση της αλήθειας. Αυτήν την λαμπρότητα του νου μπορούμε να την λάβουμε με 2 τρόπους: 1. Η προσευχή (Παρακαλώντας το Άγιο Πνεύμα να διαχύσει το θείο του Φως μέσα στις καρδιές μας, εφόσον θα κάνουμε το θέλημά Του το Άγιο και εφ’ όσον υποτάξουμε κάθε μας πράγμα στη συμβουλή και ερώτηση των έμπειρων και πνευματικών μας Πατέρων. 2. Η παντοτινή γύμναση βαθειάς σκέψεως και θεωρίας των πραγμάτων, δια να γνωρίσουμε ποια πράγματα είναι καλά, ποια δε κακά, ΟΧΙ καθώς τα κρίνει σφαλερώς η αίσθησης και ο κόσμος, αλλά καθώς τα κρίνει ο ορθός λόγος, και το Πνεύμα το Άγιο.

 

ΟΜΟΙΩΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ

 

10.            Το να συγχωρούμε τους εχθρούς μας και να τους κάνουμε καλό είναι μεγαλοψυχία και μια από τις μεγαλύτερες ομοιώσεις με το Θεό.

 

Η ΤΑΠΕΙΝΗ ΓΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ

 

11.            Η ταπεινή γνώση του εαυτού μας πρέπει να τιμάται περισσότερο από το ύψος όλων των επιστημών, ότι το να νικήσουμε και να νεκρώσουμε τα θελήματά μας και τις ορέξεις μας, όσον και αν είναι μικρές, είναι άξιον μεγαλύτερου επαίνου, παρά να καταπολεμήσουμε πολλά κάστρα, να κατατροπώσουμε δυνατά στρατόπεδα με τα άρματα στα χέρια, και παρά από το να κάνουμε θαύματα ή ν’ αναστήνουμε νεκρούς.

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ ΟΡΘΩΣ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

 

12.            Εσύ αδελφέ, εάν θέλεις να μη βρει τόπον η πλάνη στο νου σου, πρόσεχε καλώς, και όταν βλέπεις με τα μάτια ή θεωρείς με το νου κανένα πράγμα, κράτα όσο δύνασαι τη θέλησή σου, και μην την αφήσεις να πιάσει αγάπη ή μίσος, αλλά θεώρει το με μονάχα το νου. Όταν ο νους δεν είναι σκοτισμένος, μπορεί να γνωρίσει την αλήθεια και να διαπεράσει μέσα στο βάθος του πράγματος, όπου το κακόν είναι κεκρυμμένον υποκάτω στη ψεύτικη ηδονή ή όπου το καλό είναι σκεπασμένο κάτω από την επιφάνεια του κακού. Αν η θέλησης πρόλαβε να το αγαπήσει ή να το μισήσει, δεν μπορεί πλέον ο νους να το γνωρίσει καλώς, καθώς πρέπει. Γι’ αυτό πρέπει να κρατείται η θέλησή σου από την αγάπη ή το μίσος του πράγματος, αυτές οι δύο δυνάμεις της ψυχής, ο νους και η θέληση, προχωρούν πάντοτε κακώς, ωσάν εις κύκλο από σκότος σε βαθύτερο σκότος, και από σφάλμα σε μεγαλύτερο σφάλμα.

 

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΦΥΛΑΤΤΟΥΜΕ ΤΟ ΝΟΥ ΜΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ

 

13.            Πρέπει να συμμαζώνουμε το νου μας, μέσα εις στον εαυτό μας, να κάνουμε τους αμαθής από όλου του κόσμου τα πράγματα. Τα μηνύματα, οι καινούριες ειδήσεις και όλες οι μεταβολές και αλλοιώσεις, μικρές και μεγάλες του κόσμου και των βασιλείων, να είναι εις σε τοιαύτης λογής, ωσάν να μην ήσαν ολότελα.[1]

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΥΜΝΑΖΟΥΜΕ ΤΗ ΘΕΛΗΣΗ ΜΑΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΧΕΙ ΠΑΝΤΑ ΩΣ ΕΣΧΑΤΟΝ ΣΚΟΠΟΝ ΜΟΝΟ ΤΗΝ ΕΥΑΡΕΣΤΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

 

14.            Πρέπει να κυβερνήσεις τη θέλησή σου με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην την αφήσεις να κλίνει στις επιθυμίες της, για να γίνει όλως δι’ όλου ένα με την θέληση του Θεού. Ακόμα και να επιθυμούμε τον ίδιο τον Θεό είναι σύνηθες να ευρίσκονται πολλές απάτες της δικής μας αγάπης, δηλαδή της φιλαυτίας, επειδή πολλάκις αποβλέπουμε στο δικό μας διάφορο και καλό, παρά εις το θέλημα του Θεού. Για ν’ αποφύγουμε αυτήν την απάτη, το καθ’ αυτό ιατρικό είναι η καθαρότητα της καρδίας, η οποία συνιστάται στο να εκδυθούμεν τον παλαιόν άνθρωπο και να ενδυθούμε τον νέο.

Για να σε μάθω την τέχνη να κάμνεις τούτο, άκουσον… Στην αρχή κάθε σου πράξης πρέπει να εκδυθείς, όσον μπορείς το δικό σου θέλημα, και να μη θελήσεις μήτε να κάμεις μήτε ν’ αποστραφείς κανένα πράγμα, αν πρώτος δεν αισθανθείς, πως παρακινείσαι σύρεσαι σε τούτο από τη μόνη και απλή θέληση του Θεού. Και εάν σε όλα σου τα έργα τα εξωτερικά και μάλιστα εις τα εσωτερικά της ψυχής δεν μπορείς να αισθάνεσαι ενέργεια πάντοτε αυτήν την εκ του Θεού παρακίνηση και ευαρίστηση, τουλάχιστον ευχαριστήσου να την έχει δυνάμει, να έχεις πάντοτε από λόγου σου γνώμη αληθινή, να αρέσεις μόνο τω Θεώ σου σε κάθε σου έργο… Διότι αν αυτό δεν κάνεις κινδυνεύεις να περιπλεχθείς πάλιν στο δεσμό της φυσικής αγάπης του εαυτού σου, η οποία με το να κλίνει περισσότερο στον εαυτόν της παρά στο Θεό, συνηθίζει πολλάκις με το διάστημα του καιρού να μας κάνει να αλλοιώνουμε αστόχαστος τα πράγματα και να μεταλλάσουμε τους πρώτους σκοπούς μας.

 

15.            Αγαπητέ εν Κυρίω αδελφέ, σου παραγγέλνω να αγαπάς πάντοτε την δυσκολία και τον βάσανο, και αν ακόμη νικηθείς από αυτόν τον πόλεμο, λέγει ο Σειράχ «…μη μισήσεις επίπονον εργασία…» (7, 16). Διότι εδώ στέκεται το παν! Όσο δυνατότερα αγαπήσεις τη δυσκολία, τόσο περισσότερο και γρηγορότερα έχεις να νικήσεις! Εάν αγαπήσεις περισσότερο τον βασανιστικό πόλεμο των παθών, παρά τις ίδιες τις αρετές και τις νίκες, γρηγορότερα θ’ αποκτήσεις κάθε καλό!

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΟΛΕΜΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΑΛΟΓΟΥ ΘΕΛΗΣΕΩΣ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

16.            Όταν πολεμηθείς από τις κινήσεις κάποιας αλόγου θελήσεως των αισθήσεων, πρέπει ν’ αντισταθείς δυνατά, δια να μη συγκατατεθεί σε εκείνες η ανωτέρα θέλησης του λογικού.

Δεύτερον, αφού καταπαύσουν, σήκωσε τις πάλιν κατεπάνω σου, δια να τις νικήσεις και να τις διώξεις μακριά με μεγαλύτερη ορμή και δύναμη.

Και πάλιν ανεκάλεσέ τες σε τρίτον πόλεμο, κατά τον οποίο θέλεις συνηθίσει να τις μισήσεις ολοψύχως και να τις σιχαίνεσαι.  

 

Ο Άγιος Μάξιμος – Ο ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ

17.            Στόλιζε το λογιστικό της ψυχής σου με την αρετή της προσευχής και θείας γνώσεως, το δε επιθυμητικό με την αρετή της εγκράτειας και το θυμικό με την αρετή της αγάπης. Και βέβαια με αυτόν τον τρόπο το φως του νου σου, δεν θέλει να σκοτισθεί ποτέ!

 

Η ΔΙΑΦΥΛΑΞΗ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

 

18.            Στέκκου με προσοχή και συμμαζώνου καλά στον εαυτόν σου για να πολεμήσεις, όχι μόνο τις μεγάλες και δραστικές ορέξεις σου, αλλά ακόμη και τις μικρές και ελαφρές του κάθε σου πάθους, ότι οι μικρές ανοίγουν την στράτα στις μεγάλες.

ΑΝ ΠΕΣΕΙΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΔΥΣΧΕΡΕΙΑ Η ΒΑΣΑΝΟ ΚΑΙ Η ΘΕΛΗΣΗ ΣΟΥ ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΥΠΟΜΕΙΝΕΙ

 

19.            Α. Συλλογίσου πως το βάσανο αυτό που πάσχεις, πρέπει να το πάθεις, διότι εσύ του έδωσες την αφορμή και με κάθε δίκαιον χρεωστείς να υποφέρεις εκείνη την πληγή, που εσύ με τα χέρια σου έδωσες στον εαυτό σου

Β. Εάν εσύ δεν έχεις στο βάσανο αυτό κανένα φταίξιμο, γύρισε το λογισμό στα άλλα πολλά και μεγάλα σου πταίσματα και στοχάσου, πως γι’ αυτά δεν σου έδωσε ακόμη τιμωρία ο Θεός που σου πρέπει, αλλά ούτε εσύ τα παίδευσες καθώς πρέπει.

Γ. Συλλογίσου πως αν έκαμες αρκετό κανόνα για τα αμαρτήματά σου, με τα οποία έβλαψες και λύπησες τη μεγαλειότητα του Θεού, συλλογίσου πως στη Βασιλεία των Ουρανών δεν εμβαίνει κανείς διαφορετικά, παρά δια μέσου της στενής πύλης των βασάνων και θλίψεων

Δ. Αν μπορείς να έμβεις σ’ αυτήν την βασιλεία γι’ άλλης οδού, δηλ. δια της προς Θεό αγάπης, όμως τούτο δεν πρέπει να το συλλογιστείς, επειδή και ο Υιός του Θεού με όλους του τους φίλους έμβηκεν εις αυτόν δια μέσου ακανθών και σταυρών.

Ε. Συλλογίσου πως αυτή η βάσανος που πάσχεις, είναι κατά το θέλημα του Θεού, και δια την αγάπη που σου έχει ευαρεστείται και χαίρει να σε βλέπει να πάσχεις ως πιστός αυτού και ανδρείος πολεμιστής.

 

20.            «…εν χειρί κρυφαία πολεμεί ο Κύριος…» Έξοδ. (17, 16)

 

ΜΕ ΠΟΙΟ ΤΡΟΠΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΓΑΙΝΕΙ Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΠΟΛΕΜΕΙ

21.            Αφού ξυπνήσεις το πρωί και αφού προσευχηθείς αρκετή ώρα λέγοντας «...Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιε του Θεού, ελέησόν με…», το 1^ον πράγμα που πρέπει να στοχασθείς είναι τον εαυτόν σου περικλεισμένο μέσα σ’ ένα τόπο και στάδιο, το οποίο δεν είναι άλλο παρά η ίδια σου η καρδιά και όλος ο εσωτερικός κόσμος… Στο δεξιό μέρος του σταδίου νόμισε πως βλέπεις τον νικηφόρο σου Αρχιστράτηγο, τον Κύριο Ιησού Χριστό με την Παναγία Μητέρα και με πολλά Τάγματα Αγγέλων και Αγίων… από δε αριστερά πως βλέπεις τον καταχθόνιο διάβολο με τους δικούς του δαίμονες, δια να σηκώσουν το πάθος εκείνο και την κακή όρεξη καταπάνω σου και να σε παρακινήσουν ν’ αφήσεις τον πόλεμο και να υποταχθείς σ’ αυτό... «Κύριος, φησί, πολεμήσει υπέρ υμών…» Έξοδ. (14, 14). Στέκκου στερεός, βίασε τον εαυτό σου, υπέφερε το βάσανο, φώναζε πολλάκις από τα βάθη της καρδιάς σου «…μη παραδώς με εις ψυχάς θλιβόντων με…» Ψαλ. (26, 18)… Δυνατότερος είναι ο Θεός στον πόλεμο τούτον ως γέγραπται «…Κύριος κραταιός και δυνατός εν πολέμω…» Ψαλ. (23, 8). Και περισσότερο πόθο έχει αυτός να σε σώσει, παρά που έχει ο εχθρός να σε απολέσει. Δια τούτο πολέμα και μη βαρεθείς ποτέ σου τον κόπο. Διότι από τον κόπο και από την βία και το βάσανο, που αισθάνεσαι δια την έξιν, που έκαμες εις το κακό, γεννάται η νίκη και ο μεγάλος θησαυρός, με τον οποίον αγοράζεται η βασιλεία των ουρανών και ενώνεται η ψυχή διαπαντός με το Θεό.  

 

22.            Μη γίνεις τόσο μωρός, αγαπητέ, που να θέλεις να πολεμείς τότε εις ένα καιρό ανωφέλευτο, αλλ’ ωσάν φρόνιμος υπόμεινε τώρα τον κόπον του πολέμου, δια να νικήσεις να στεφανωθείς και να ενωθείς με τον Θεό και εδώ και εκεί στη βασιλείαν του την ουράνιον: «…Μνήσθητι του Κτίσθαντος σε εν ημέρες νεότητός σου, έως ότου μη έλθωσιν αι ημέραι της κακίας σου και φθάσωσι τα έτη, εν οίς ερεις, ούκ έστι μοι εν αυτοίς θέλημα…» Εκκλ. (12, 1)

 

23.            Όταν ο άνθρωπος είναι κακός και αξιομίσητος, όμως εσύ τον αγαπάς, ομοιώνεσαι με το Θεό, όστις αγαπά όλα του τα κτίσματα και κανένα ποτέ δεν συγχαίνεται, καθώς λέγει ο Σολομών: «…Αγαπάς τα όντα πάντα και ουδέν βδελύσση ως εποίησας, ουδέ γαρ αν μισών τι κατεσκεύασας…» Σοφ. Σολομ. (11, 26). Και μάλιστα, διότι ο Θεός παραβλέποντας τις κακίες των ανθρώπων «…τον ήλιον αυτού ανατέλλει επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους…» Ματθ. (5, 45)

 

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΟΛΕΜΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΜΕΛΕΙΑΣ

24.            Δια να μην πέσεις στην άθλια κακία της αμέλειας, που σε εμποδίζει από την οδό της τελειότητας και σε προδίδει  στα χέρια των εχθρών, πρέπει να φεύγεις κάθε γήινο προσκόλλημα και κάθε είδους ασχολία που δεν αρμόζει στην κατάστασή σου.  Έπειτα πρέπει να βιάσεις τον εαυτόν σου, να υπακούς γρήγορα σε κάθε καλή οδηγία και σε κάθε προσταγή των προεστώτων και Πνευματικών σου, κάνοντας κάθε πράγμα σε εκείνον τον καιρό και με εκείνο τον τρόπο, που τους αρέσει.

Δεν είναι μόνο αρκετό να κάνεις αυτό που έχεις να κάνεις, αλλά να το κάνεις και εις καιρό αρμόδιο, που απαιτεί η ποιότητα και το είναι εκείνου του έργου και με όλη εκείνην την επιμέλεια που αρμόζει σ’ αυτό, για να έχει κάθε δυνατή τελειότητα, επειδή είναι γραμμένο: «…Επικατάρατος ο ποιών τα έργα Κυρίου αμελώς…» Ιερ. (58, 10). Κάθε καλό έργο να το κάνεις στον καιρό του και με γνώμη αποφασιστική, δια να νικήσεις τον κόπο και τη δυσκολία, που φέρει η αμέλεια στους αρχάριους στρατιώτες… Στους αμελείς ο Θεός δεν δίδει στέφανους, αλλά και παίρνει απ’ αυτούς ολίγο κατ’ ολίγο τη Χάρη που τους έχει δοσμένη, αφήνοντας τους να στερηθούν και τη βασιλεία τους για την αμέλεια τους.

Όπως ο σκώληκας τρώγει το ξύλο, έτσι και το πάθος της αμέλειας κατατρώει ανεπαισθήτως τον μυελίσκο της πνευματικής ζωής, με το μέσο αυτό, ο διάβολος στήνει παγίδες και βρόχους σε κάθε άνθρωπο, γνωρίζοντας ότι εύκολα πίπτει στις επιθυμίες κάθε αργός και αμελής, γιατί και αυτό είναι γραμμένο «…Εν επιθυμίαις εστί πάς άεργος…» Παροιμ. (13, 4)

 

Ν’ ΑΓΑΠΑΣ ΤΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ

25.            Η  «…Ν’ αγαπάς πάντοτε την δυσκολία και τον βάσανο, και αν ακόμη νικηθείς από αυτόν τον πόλεμο, λέγει ο Σειράχ, «…μη μισήσεις επίπονον εργασία…» (7, 16). Διότι εδώ στέκεται το παν! Όσο δυνατότερα αγαπήσεις τη δυσκολία, τόσο περισσότερο και γρηγορότερα έχεις να νικήσεις! Εάν αγαπήσεις περισσότερο τον βασανιστικό πόλεμο των παθών, παρά τις ίδιες τις αρετές και τις νίκες, γρηγορότερα θ’ αποκτήσεις κάθε καλό!...».

 

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΗΣ ΑΠΑΤΗΣ ΠΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ Ο ΔΙΑΒΟΛΟΣ

 

26.            Ο διάβολος πηγαίνει ολίγο-ολίγο και αυξάνει τις επιθυμίες του, κάνοντας τον άνθρωπο να θορυβείται και να ταράττεται, διότι δεν μπορεί να τις τελειώσει κατά το θέλημά του. Και όσο γίνονται μεγαλύτερες και δυνατότερες αυτές οι επιθυμίες, τόσο πλέον αυξάνει και η ενόχλησης και η ταραχή της καρδίας του. Και έπειτα από τούτο κατ’ ολίγο με επιδεξιότητα τον φέρνει ο εχθρός στο να μην υπομείνει πλέον την αρρώστια του, όχι σαν αρρώστια, αλλά σαν εμπόδιο εκείνον των αρετών, που με πολλή όρεξη επιθυμεί να κάμει δια μεγαλύτερη ωφέλεια. Και αφού τον τραβήξει σε τούτο το σημείο, με πολλή επιδεξιότητα του κλέπτει από το νου, τον σκοπό που είχε δια να δουλεύσει καλύτερα τον Θεό και να αποκτήσει περισσότερες αρετές. Και έτσι ο άνθρωπος στην προσπάθεια του να ελευθερωθεί από την αρρώστια, ταράσσεται εις τοιούτον τρόπον ώστε να γίνεται παντελώς ανυπόμονος και έτσι καταντά ο άθλιος να ξεπέσει στην κακία της ανυπομονησίας από την αρετή της υπομονής, που εγυμνάζετο πρότερο, χωρίς παντελώς να το αισθάνεται.

ΠΟΤΕ ΜΗΝ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙΣ ΤΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΟΥ ΚΑΜΝΕΙ Ο ΘΕΟΣ

 

27.            Αυτό δεν είναι αρεστό στο Θεό και αυτό ο Ίδιος μας το δίδαξε στην ακόλουθη ιστορία: Φάνηκε μια φορά ο Ιησούς Χριστός εις είδος βρέφους σε ένα ευλαβή και ενάρετο. Και εκείνος γνωρίζοντας πως ήτο ο Κύριος, τον παρακάλεσε με απλότητα να του πει τον αγγελικό ασπασμό, καθώς συνηθίζεται να λέγετε παρά πάντων, ήτοι το «Θεοτόκε Παρθένε». Άρχισε το πανάγιο εκείνο βρέφος να λέγει με προθυμία «…Χαίρε Κεχαριτωμένη Μαρία ο Κύριο μετά σου, ευλογημένη συ εν γυναιξί…» Και εδώ εστάθει και δεν ηθέλησε με τα επίλοιπα λόγια να επαινέσει τον εαυτό του και να ειπεί: «…και ευλογημένος ο Καρπός της Κοιλίας σου…». Επειδή δε εκείνος τον παρακαλούσε να ειπεί παρεμπρός και τα υπόλοιπα, Αυτό έγινε άφαντο, αφήνοντας τον δούλο του σε μεγάλη χαρά. Και μ’ αυτό το παράδειγμα φανέρωσε σ’ αυτόν ταύτη την ουράνια διδασκαλία, το να μην επαινεί τον εαυτό του για τη Χάρη που έχει.

 

28.             Αν θέλεις να επαινέσεις το Θεό, κατηγόρησε τον εαυτό σου και να επιθυμείς να κατηγορείσε από τους άλλους, ταπεινώσου με όλους και υποκάτω σε όλους, αν θέλεις να υψώσεις τον Θεό και τον εαυτό σου σ’ Αυτόν. Αν επιθυμείς να τον βρεις, ΜΗΝ υψώνεσε, γιατί αυτός φεύγει! Ταπεινώνου και ταπεινώνου και Αυτός θέλει έλθει να σε βρει και να σ’ εναγκαλισθεί και τόσο θέλει σε δεχθεί και ενωθεί σφικτά μέσα σου εις αγάπη και περισσότερο γίνεσαι αγαπητός, όσο συ εξευτελίζεσαι στους οφθαλμούς Του.

Η ΠΑΡΑΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΝΑ ΚΡΙΝΟΥΜΕ ΑΥΘΑΔΩΣ ΤΟΝ ΠΛΗΣΙΟΝ

 

29.            Όση περισσότερη υπόληψη και τιμή έχουμε στον εαυτό μας, τόσο περισσότερο παρακινούμεθα στο να κατακρίνουμε και να καταφρονούμε τους άλλους, με το να μας φαίνεται πως εμείς είμαστε μακράν από εκείνες τις ατέλειες και ελαττώματα, που νομίζουμε πως ευρίσκονται σ’ αυτούς. Και ο πανούργος διάβολος, που βλέπει σε μας τοιαύτην κάκιστη διάθεση γνώμης, στέκει πάντοτε άγρυπνος, δια να μας ανοίγει τα μάτια και να μας κρατεί ξύπνιους στο να βλέπουμε και να εξετάζουμε και να μεγαλύνουμε τα ελαττώματα των άλλων.

 

30.            Ο πονηρός άνθρωπος εκ του πονηρού θησαυρού της καρδίας εκβάλλει τα πονηρά Ματθ. (35). Διότι κατ’ άλλον τρόπον ένας καθαρός και απαθής οφθαλμός απαθώς βλέπει και τα πράγματα  και όχι πονηρώς. «…Καθαρός ο οφθαλμός του μη οράν πονηρά…». Αββακούμ (1, 13).

 

ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ

 

31.            Η προσευχή είναι μέσο και όργανο για να λάβουμε όλη τη Χάρη, που πλημμυρά σε μας εκείνη τη στιγμή της αγάπης και της αγαθότητας του Θεού. Με την προσευχή θέλει βάλει την μάχαιρα στα χέρια του Θεού, δια να πολεμεί και να νικά δια σε.

Για να κάνεις καλώς την προσευχή, είναι ανάγκη να την κάνεις παντοτινά και να κοπιάζεις στο να έχεις τα ακόλουθα πράγματα:

1.   Να έχεις πάντοτε μια ζωντανή επιθυμία να δουλεύεις σε κάθε πράγμα το Θεό κατ’ εκείνο τον τρόπο, που είναι αρεστό σ’ αυτόν.

2.   Να έχεις μια θερμή πίστη πως ο Θεός θέλει σου δώσει όλο εκείνο, που χρειάζεται προς δούλευσίν του και προς ωφέλεια δική σου. «…Πάντα όσα αν αιτήσητε εν τη προσευχή πιστεύοντες λήψεσθε…» Ματθ. (21, 22)

3.   Πρέπει να πλησιάσεις στην προσευχή με γνώμη, δια να θέλεις μόνο το θείο του θέλημα και όχι το ιδικό σου, τόσο στο να ζητείς, όσο και στο να λαμβάνεις  δηλαδή να επιθυμείς να σε υπακούσει, καθώς ακόμη και Εκείνος αυτό θέλει.

4.   Πρέπει να πηγαίνεις στην προσευχή στολισμένος από έργα ανάλογα στα ζητήματά σου και μετά την προσευχή να κοπιάζεις περισσότερο, δια να γίνεις χωρητικός της Χάριτος και της αρετής που ζητείς από τον Θεό. Η γύμνασης της προσευχής πρέπει να είναι τοιουτοτρόπως με τη γύμναση το να νικούμε τον εαυτό μας, του το ένα πορεύεται ακολουθώντας το άλλο αλληλοδιαδόχως.

5.   Στην προσευχή πρέπει να φυλάγεις αυτά τα τέσσερα που γράφει ο Μέγας Βασίλειος:

Ø Να δοξολογείς το Θεό

Ø Να τον ευχαριστείς για τις ευεργεσίες Του

Ø Να εξομολογείσαι σ’ Αυτόν

Ø Να ζητείς εκείνο που είναι δια τη σωτηρία σου

6.   Χρειάζεται ν’ ακολουθείς την προσευχή παντοτινά και καρτερικά, διότι η ταπεινή καρτερία νικά τον ανίκητο Θεό και τον τραβά εις έλεος.

 

32.            Να ξέρεις ότι, τότε γνωρίζεις να προσεύχεσαι καλώς, όταν ξέρεις καλώς να εργάζεσαι και να φυλάττεσαι ειρηνικός, επειδή και ο Απόστολος παραγγέλλει να προσεχώμεθα ειρηνικά, χωρίς οργής και διαλογισμών. Α’ Τιμ. (2, 8). Στοχάσου, ότι κάθε πράγμα σου να γίνεται, δια να ειρηνεύσεις την καρδία σου και να λάβει σύγχυση άτακτον και ακολούθως εκ της ειρήνης ταύτης, να κάμεις όλα σου τα έργα, με ησυχία και πραότητα, καθώς γέγραπται «…τέκνον εν πραότητι τα έργα σου διέξαγε…» (Σειράχ 3, 17)

 

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΧΗ

 

33.            Λέγεται κάθε δέησης που δεν λαλήθει με το στόμα, αλλά με το νου και με τον ρηθέντα ενδιάθετο λόγο της καρδίας.

Ο Κύριος στο Μωυσή που νοερώς μόνο και με καρδία τον παρακαλούσε δια τους Ιουδαίους «…τι βοά προς με;…» Εξοδ. (14, 15)

 

34.            Όταν ζητείς κάποια αρετή να προσεύχεσαι κατ’ αυτόν το παράδειγμα «…Κύριε ο Θεός μου, δος μοι ταύτην την Χάρη και αρετή εις τιμή και δόξα δική Σου…»

 

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑΣ

35.            Η θεωρία και η μελέτη όταν γίνεται με διανοητικό λόγο στα θεία και πνευματικά νοήματα, λογίζεται ως προσευχή κατά τους πατέρας, και μάλιστα όταν εις το τέλος της τοιαύτης μελέτης ζητήσουμε από το Θεό να μας δώσει καμία Χάρη και αρετή, που επιποθούμε, εν δυνάμει των νοημάτων εκείνων των θείων, που εμελετήσαμεν…

ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

 

36.            Γνώριζε τούτο, ότι εκείνοι που εξοδεύουν ώρες πολλές στο να κλαίουν το πάθος του Κυρίου μας και να συλλογίζονται την υπομονή Του και έπειτα στις δυστυχίες και ασθένειες, ύβρεις και ατιμίες που τους επανέρχονται, φαίνονται ανυπόμονοι, αυτοί μοιάζουν με τους δειλούς στρατιώτες του κόσμου, οι οποίοι προ της μάχης, υποκάτω στις τέντες τους απαγγέλουν μεγάλα πράγματα και πολεμούν και νικούν μοναχοί τους, αλλά όταν φανούν οι εχθροί, αφήνουν τα άρματα και παραδίδονται στη φυγή. Και ποιο πράγμα μπορεί να είναι αφρονέστερο και καταγελαστότερο από το να στοχάζεται τις αρετές του Κυρίου και να τις αγαπά και να τις θαυμάζει και έπειτα να τις λησμονεί παντελώς ή να μην της τιμά, όταν τύχει αφορμή δια να τις γυμνάζεται;

 

ΤΙ ΖΗΤΕΙ Ο ΘΕΟΣ

 

37.            Ο Κύριος δεν κλείει τη θύρα της ευσπλαχνίας Του, ούτε σου στρέφει τους θείους του ώμους, αν και εσύ εκ φύσεως είσαι λεπρωμένος, χωλός, υδρωπικός, τυφλός, δαιμονισμένος και δεδουλωμένος στα πάθη της ασωτίας. Τούτο μόνο ζητεί:

Ø  Να πονέσει η καρδία σου, για τις αμαρτίες σου

Ø  Να μισήσεις περισσότερο από κάθε άλλο, την αμαρτία, μικρή και μεγάλη

Ø  Να προσφέρεις όλο τον εαυτόν σου εις Αυτόν και να δοθείς με διάθεση και εγκάρδιο αγάπη πάντοτε και εν παντί πράγματι στη θέληση και υποταγή του

Ø  Να ελπίζεις και να έχεις στερεά πίστη, ότι αυτός θέλει σε συγχωρήσει, θέλει σε καθαρίσει και θέλει σε φυλάξει από τους εχθρούς σου

 

ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙΣ  ΝΟΕΡΩΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ ΣΤΟ ΘΕΟ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΕΡΓΟ ΣΟΥ

           38.       Δια να είναι η προσφορά του εαυτού σου από όλα τα μέρη τέλεια και εράσμιος στο Θεό, χρειάζονται 2 πράγματα:

Ø  Να ενώσεις την ιδική σου προσφρά με τις προσφορές που έκανε ο Χριστός προς τον Πατέρα

Ø  Να είναι η θέλλισής σου και η καρδία σου ξεκολλημένη από την αγάπη παντός κτίσματος

Δια το 1^ον να ξέρεις ότι ο Υιός του Θεού ζώντας στην κοιλάδα του κλαυθμώνος, όχι μόνο τον εαυτόν Του και τα έργα Του, αλλά και για μας μαζί με τα έργα μας, πρόσφερε στον ουράνιο του Πατέρα, ώστε οι προσφορές οι δικές μας, για να είναι θεάρεστες, πρέπει να γίνονται με την ένωση και με την ελπίδα των προσφορών του Χριστού.

Δια το 2^ον στοχάσου καλώς προ του να κάμεις την προσφορά, εάν η θέλησή σου έχει κανένα προσκόλλημα. Διότι αν έχεις πρέπει να το ξεκολλήσεις, όσο δύναται, από κάθε αγάπη και να προσέξεις το Θεό, δια να σε ξεκολλήσει τελείως Αυτός με την δεξιά Του. Και πρόσεχε καλά σε τούτο! Αν προσφέρεις τον εαυτό σου στο Θεό, όντα προσκολλημένο με τα κτίσματα, δεν του προσφέρεις τον εαυτό σου αλλά τα κτίσματα, επειδή και συ δεν είσαι τότε δικός σου, αλλά των κτισμάτων εκείνων, στα οποία είναι προσκολλημένη η θέλησή σου. Τα εις τον Θεό προσφερόμενα πρέπει να είναι και άξια του Θεού κατά τον Σειράχ λέγοντα «…προσφοράς Κυρίω αξίως προσάγε…» (14, 11).

 

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΙΣΘΗΤΗΣ ΕΥΛΑΒΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΨΥΧΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΥΤΗΣ ΕΥΛΑΒΕΙΑΣ

 

39.            Η αισθητική ευλάβεια, δηλαδή να αισθάνεσαι αδελφέ εσωτερικώς τον εαυτό σου, πως είσαι στα θεία πρόθυμος, αγαπητικός, κατανυκτικός και ευλαβής, τούτο προέρχεται πότε από τη φύση, πότε από το διάβολο και πότε από τη Χάρη. Από τους καρπούς μπορείς να διακρίνεις πόθεν προέρχεται. Διότι αν δεν ακολουθήσει εις σε καλυτέρευση ζωής, έχεις να υποψιάζεσαι μήπως είναι από το διάβολο ή από τη φύση, όσο αυτή η ευλάβεια είναι συνοδευμένη από περισσότερη όρεξη, γλυκύτητα και προσκόλλημα και από κάποια φαντασία περί του εαυτού σου. Όταν λοιπόν αισθανθείς να γλυκαίνεται ο νους σου από πνευματικές γεύσεις και νοήματα, μη στέκεις  να διαλογίζεσαι από ποιο μέρος σου έρχονται, μήτε να στηρίζεσαι σ’ αυτές, μήτε ν’ αφήνεις τον νου σου να βγαίνει από την ταπεινή γνώση του εαυτού σου, αλλά με περισσότερη επιμέλεια και με περισσότερο μίσος του εαυτού σου σπούδασε να κρατείς ελευθέρα την καρδία σου από κάθε προσκόλλημα και από πνευματικό ακόμη. Και να επιθυμείς μόνο το Θεό και του αρεστό σ’ Αυτόν!

Μην αφήνεις για κανένα αίτιο τα πνευματικά σου γυμνάσματα, αλλά να ακολουθείς με όλη σου τη δύναμη, και αν σου φαίνονται άκαρπα και ανωφελή πίνοντας εκουσίως το ποτήριο της πικρότητος, το οποίο σου δίδει με την ψυχρότητα της ευλάβειας και στέρηση της πνευματικής γλυκύτητος το αγαπητό θέλημα του Θεού.

Και μη θέλεις ν’ ακολουθείς μονάχα τον Ιησού όταν υπάγει στο όρος του Γολγοθά, δηλαδή να μη θέλεις μόνο να αισθάνεσαι ένδοθέν σου το θεϊκό φως και τις πνευματικές χαρές και γλυκύτητες, αλλά να θέλεις και τους σκοτισμούς, και τις λύπες και στενοχώριες και τα πικρά φάρμακα, που γεύεται η ψυχή από τους πειρασμούς των δαιμόνων, εσωτερικούς και εξωτερικούς. Και αν καμιά φορά η τοιαύτη ψυχρότητα και ξηρασία είναι συνοδευμένη από τόσο πολλές σκοτεινάδες του νου, ώστε εσύ να μην ξέρεις, ούτε τι να κάμεις, ούτε που να στραφείς, με όλα ταύτα μη φοβηθείς, αλλά στέκου στερεός στον σταυρόν μακράν από κάθε επίγειον ηδονή, που θέλει να σου προσφέρει ο κόσμος ή τα κτίσματα.

 

ΠΕΡΙ ΕΞΕΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ

 

40.            Όποιος εξετάζει κατά βάθος την ορθή και αγία συνείδηση, δεν είναι τρόπος να σφάλει ποτέ ή εάν σφάλει, να μη διορθωθεί, επειδή αυτός είναι ο νόμος ο φυσικός, που έδωσε ο Θεός στις καρδιές των ανθρώπων  δια να τους οδηγεί πάντοτε σαν λύχνος σε όλα τα καλά. Καθώς είπε ο άγιος Νείλος «…λύχνω προς τας πράξεις σου τω συνειδότι κέχρησο…». Και ο Απόστολος είπε, «…ότι το έργο του νόμου του Θεού, γραπτόν εστίν εν ταις καρδίαις…» Ρωμ. (2, 15)

 

41.            Κάθε πράγμα που είναι έξω από τον ορθό λόγο, παρά συνείδηση λέγεται. Γι’ αυτό αδελφέ, σε κάθε πράγμα, μεγάλο ή μικρό, που έχεις δια να κάμεις, συμβουλεύσου πρώτα τη συνείδησή σου και εξέταζε αυτή, όχι όμως αμελώς και κατ’ επιφανεία, αλλά κατά βάθος και με πολλή επιμέλεια και ακρίβεια. Διότι καθώς τα πηγάδια, όσον σκάπτονται και εξαντλούνται , τόσο καθαρότερο και γλυκύτερο εκβάλλουν το νερό, έτσι και η συνείδησης, όσο περισσότερο εξετάζεται και ξεχώνεται από τα πάθη, με τα οποία είναι σκεπασμένη, τόσο καλύτερα μας διδάσκει τι πρέπει να κάνουμε!

 

42.            Όταν η ενθύμηση των πεπραγμένων μας ενοχλεί και μας ταράζει και μας βάλει σε απιστία και μικροψυχία, κάνοντάς σε να λογιάζεις πως είσαι κολασμένος, και πως δια σε δεν είναι πλέον καιρός σωτηρίας, να ξέρεις ότι είναι εκ του διαβόλου, όθεν ταπεινώσου περισσότερο και ήλπιζε περισσότερο στο Θεό.  

 

Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

 

43.            Είναι να μη δεσμεύεται με το νου ή τη θέληση σε κανένα πράγμα. Αν δώσεις στο Θεό τη ψυχή σου ούτω λελυμένη, ελευθέρα και μοναχή, θέλεις δει θαύματα, που αυτός θέλει ενεργήσει σ’ αυτήν.

ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΘΕΙΩΝ ΓΡΑΦΩΝ

 

44.            Όταν αναγινώσκεις ή μελετάς την Αγία Γραφή, μη έχεις σκοπό δια να περνάς μόνο τα φύλλα, αλλά εις εκείνα τα λόγια που θα βρεις ανάπαυση ή κατάνυξη και αγάπη θεία ή πνευματική χαρά, εκεί στάσου και απολάμβανε το Θεό εις κάθε τρόπο που αυτός θα θελήσει να κοινωνηθεί από σε. Και αν αφήσεις εκείνο που έχεις διωρισμένο να μελετήσεις, μη φοβηθείς δια τούτο, διότι όλος ο σκοπός και το τέλος αυτών των γυμνασμάτων είναι να απολαύσεις τον Θεό, με γνώμη όμως να μη εκλέξεις ως κύριο σκοπό την του Θεού απόλαυση, αλλά για να αγαπήσεις καλύτερα το άγιο θέλημά Του.

---

[1] Δια τούτο ο Μέγας Βασίλειος προστάζει να είναι σε μας ως μια πικρά γεύσης όλα τα κοσμικά διηγήματα «ήτω σοι πικρά  γεύσης ή των κοσμικών διηγημάτων ακρόασης, κηρία δε μέλιτος τα των οσίων ανδρών διηγήμτα». Και ο προφήτης Δαβίδ λέγει: Διηγησάντο μοι παράνομοι αδολεσχίας, αλλ’ ουχ ως ο νόμος σου, Κύριε» Ψαλ. (118, 85)